19 cách để làm những việc mình không thích làm

Điểm chung của những việc sau đây là gì: khai thuế, đi siêu thị, thông máng xối, ủi đồ, trả hóa đơn, cọ bồn cầu, rửa chén, đi khám bác sĩ hoặc nha sĩ, thay tã, học bài, tập thể dục, gọi tổng đài kỹ thuật, giặt giũ, cạo râu, cắt cỏ, hoàn thành công việc được giao...? Đây đều là những việc mà nhiều người cho là nhàm chán, khó chịu hoặc khó khăn. Vậy họ làm cách nào để thúc đẩy bản thân hoàn thành những việc không dễ chịu ấy? Và liệu những chiến lược tạo động lực đó có thực sự hiệu quả?

Trong một bài báo đăng trên Tạp chí Nhân cách học châu Âu (số tháng 1–2 năm 2019), Hennecke và các cộng sự đã công bố kết quả của ba nghiên cứu sơ bộ cùng một nghiên cứu chính, nhằm tìm hiểu những chiến lược tự điều chỉnh phổ biến khi thực hiện các nhiệm vụ không mấy dễ chịu. Nhóm nghiên cứu cũng xem xét hiệu quả của những chiến lược này, yếu tố nào dự đoán việc sử dụng chúng, và mối liên hệ giữa những chiến lược ấy với thành công ở những người có khả năng tự kiểm soát cao.

Source: chefkeem/Pixabay

Chiến lược vượt qua những nhiệm vụ khó khăn, khó chịu hoặc đầy thách thức

Một người bạn của tôi nuôi vài chú chó, và anh ấy thường phàn nàn rằng việc dọn chất thải của chúng thật là điều anh ấy ghét nhất. Cũng như nhiều công việc kể trên, nhiệm vụ này dễ gây ra một sự giằng xé nội tâm, vừa không muốn làm, nhưng lại hiểu rõ rằng mình bắt buộc phải làm.

Sự giằng co tương tự cũng xảy ra khi bạn cần rửa xe nhưng lại chỉ muốn nằm dài xem tivi, hoặc khi bạn phải thông cống nhưng thà làm bất kỳ điều gì khác còn hơn! Lúc này, né tránh và trì hoãn dễ hơn rất nhiều so với việc tự tạo động lực cho bản thân.

Mỗi người lại có cách riêng để ép mình tiếp tục với những việc không thích. Những cách ấy là gì? Trong một nghiên cứu sơ bộ, Hennecke và cộng sự đã đặt câu hỏi này cho 329 người tham gia (tuổi trung bình 36, 44% là nữ), và thu về gần 2.000 chiến lược tạo động lực khác nhau, được nhóm lại thành 19 loại. Dưới đây là danh sách 19 nhóm chiến lược đó (kèm ví dụ minh họa):

1. Thay đổi chính hoạt động đó (ví dụ: hút bụi thật nhanh cho xong việc)
2. Thay đổi môi trường xung quanh (làm bài tập ở công viên)
3. Loại bỏ yếu tố gây xao lãng (đeo nút tai khi làm việc)
4. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ người khác (học bài cùng nhóm bạn)
5. Dùng chất kích thích nhẹ (uống cà phê trước khi khai thuế)
6. Tăng tính thú vị cho công việc (nghe nhạc khi giặt đồ)
7. Tập trung vào quá trình (cảm nhận chuyển động của cơ thể khi chạy bộ)
8. Thêm yếu tố gây phân tán nhẹ (vừa chạy máy vừa xem tivi)
9. Tự thưởng (ăn món mình thích sau khi dọn xong nhà xe)
10. Nghĩ đến hậu quả tiêu cực nếu không làm (hôi miệng nếu không đánh răng)
11. Nghĩ đến lợi ích tích cực nếu làm (cơ thể khỏe mạnh nhờ tập thể dục)
12. Đặt mục tiêu rõ ràng (cam kết đi bộ ít nhất 10 phút mỗi ngày)
13. Theo dõi tiến trình (xem mình đã giảm bao nhiêu cân từ khi ăn kiêng)
14. Lập kế hoạch cụ thể (dự định sẽ trả hóa đơn sau bữa trưa)
15. Thay đổi cách nhìn về công việc (“Tôi rửa chén là để thể hiện tình yêu với vợ”)
16. Tự động viên bản thân (“Mình giỏi mà, mình làm được thôi!”)
17. Tự nhủ sắp xong rồi (“Chỉ vài phút nữa là cắt xong cỏ rồi”)
18. Không cho phép bỏ cuộc (quyết tâm xúc tuyết cho đến khi sạch hẳn)
19. Điều chỉnh cảm xúc (giữ tinh thần tích cực khi bắt đầu ăn uống lành mạnh)

Chiến lược nào thường được dùng nhất?
Trong nghiên cứu sơ bộ thứ hai, các nhóm tham gia, gồm nhóm A (245 người Canada và Mỹ, tuổi trung bình 36, 42% nữ) và nhóm B (220 người Đức, tuổi trung bình 30, 73% nữ), được hỏi về tần suất sử dụng 19 chiến lược trên trong quá khứ.

Những chiến lược phổ biến nhất gồm: nghĩ đến kết quả tích cực, đặt mục tiêu và theo dõi tiến độ, tự nhủ “gần xong rồi” và thêm yếu tố thú vị vào nhiệm vụ.

Để có cái nhìn chính xác hơn về việc sử dụng chiến lược trong thực tế, nhóm nghiên cứu đã thực hiện một nghiên cứu chính: 264 người (tuổi trung bình 23, 85% là nữ) được gửi tín hiệu ngẫu nhiên nhiều lần trong một tuần. Mỗi lần nhận tín hiệu, họ được yêu cầu điền vào khảo sát mô tả chiến lược tạo động lực mà họ đã dùng trong giờ vừa qua.

Kết quả cho thấy mức độ khó khăn của nhiệm vụ ảnh hưởng đến chiến lược được chọn. Ví dụ, khi công việc đòi hỏi ít nỗ lực tinh thần (như quét nhà), người ta thường dễ thêm yếu tố vui vẻ (như nghe nhạc). Nhưng nếu là công việc cần tư duy cao (như học lý thuyết phức tạp), họ lại ít làm thế.

Dữ liệu cũng cho thấy, khi phải làm việc nặng về thể chất (như tập thể dục), người tham gia có xu hướng chọn chiến lược tăng tính hấp dẫn của nhiệm vụ và nghĩ đến lợi ích tích cực. Còn với những việc gây áp lực cảm xúc (như chuyện tình cảm), họ ít dùng các chiến lược như thêm yếu tố thú vị, đặt mục tiêu, theo dõi tiến trình, nghĩ đến kết quả tích cực hay tự nhủ “sắp xong rồi”.

Đáng chú ý, những người có khả năng tự kiểm soát cao thường xuyên dùng ba chiến lược nổi bật để duy trì sự kiên trì:

• Đặt mục tiêu rõ ràng
• Điều chỉnh cảm xúc
• Tập trung vào kết quả tích cực

Lời kết: Làm sao để hoàn thành những việc mình không thích làm?
Các nghiên cứu trên cho thấy, con người có xu hướng điều chỉnh nhiều yếu tố khác nhau để thúc đẩy bản thân làm những việc vừa không dễ chịu, vừa cần thiết. Những yếu tố ấy có thể liên quan đến hoàn cảnh (nghe nhạc khi khai thuế), sự chú ý (tập trung vào cảm giác khi nấu ăn), tư duy (nghĩ đến lợi ích của việc ăn uống lành mạnh để giảm cân), phản ứng (cố không bỏ cuộc cho đến khi đọc xong chương sách), hoặc cảm xúc (giữ tâm trạng tích cực khi chạy bộ).

Có thể bạn, người đang đọc bài viết này, cũng đã từng dùng nhiều cách khác nhau để tự nhắc mình hoàn thành những công việc khó ưa, dai dẳng, hoặc mệt mỏi. Và biết đâu, trong 19 chiến lược được chia sẻ hôm nay, bạn tìm thấy một vài cách mới mẻ để thử nghiệm. Có lẽ, lần tới khi bạn cần làm điều gì đó mình không thích – như dọn khay cát cho mèo, gom lá rụng, phủi bụi, hay thậm chí là tập thể dục hoặc tập yoga – những chiến lược ấy sẽ trở thành người bạn đồng hành hữu ích, hoặc ít ra cũng đáng để bạn thử một lần.

Tài liệu tham khảo:

Hennecke, M., Czikmantori, T., & Brandstatter, V. (2019). Doing despite disliking: Self-regulatory strategies in everyday aversive activities. European Journal of Personality, 33(1),104-128.

Nguồn: 19 Ways of Doing What We Hate Doing | Psychology Today