Ảnh hưởng của hình dáng cơ thể đến ấn tượng ban đầu

Việc phân loại vóc dáng con người không phải là điều gì mới mẻ. Từ nhiều thập kỷ trước, William Sheldon đã chia cơ thể thành ba nhóm: béo tròn (endomorph), săn chắc (mesomorph) và gầy mảnh (ectomorph). Cũng không có gì lạ khi người ta tin rằng hình dáng cơ thể có mối liên hệ với tính cách. Sheldon thậm chí còn tiến xa hơn, cố gắng chứng minh, dù bằng những phương pháp gây tranh cãi, rằng tính cách và phẩm chất con người có thể được dự đoán một cách đáng tin cậy chỉ thông qua dáng người.

Bất kể mối liên hệ thực sự giữa ngoại hình và tính cách có tồn tại hay không, có vẻ như hình dáng cơ thể vẫn có ảnh hưởng nhất định đến ấn tượng đầu tiên mà người khác hình thành về ai đó. Trong một bài báo đăng trên Psychological Science số tháng 12 năm 2018, Hu và các cộng sự đã bàn về cách con người “suy diễn tính cách từ hình thể”, cho rằng những suy luận này phản ánh cả chiều hướng cảm xúc (tích cực – tiêu cực), mức độ chủ động, bị động, cũng như những đặc điểm tính cách tinh tế thuộc ba yếu tố trong mô hình Big Five: hướng ngoại, tận tâm và dễ chịu.

Source: Arash Emamzadeh

Hình dáng cơ thể và tính cách: Phương pháp nghiên cứu

Nhóm tham gia nghiên cứu gồm 76 sinh viên đại học (17 nam, độ tuổi trung bình là 20), đến từ Đại học Texas tại Dallas. Các hình ảnh được sử dụng là những cơ thể được tạo ngẫu nhiên bằng máy tính (70 nam, 70 nữ), với tư thế đứng trung lập; tất cả đều được tạo ra nhờ mô hình hình thể tổng hợp đa nhân vật dựa trên cơ sở dữ liệu CAESAR, một kho dữ liệu về nhân trắc học của người Mỹ và châu Âu.

Ngoài ra, bộ kích thích còn kèm theo danh sách các đặc điểm tính cách, dựa trên mô hình năm yếu tố lớn (Big Five) gồm: hướng ngoại, dễ chịu, tận tâm, rối loạn cảm xúc và cởi mở với trải nghiệm. Danh sách cuối cùng gồm 30 tính từ, chia đều cho năm nhóm tính cách. Mỗi nhóm bao gồm sáu đặc điểm, ba tích cực và ba tiêu cực. Chẳng hạn, nhóm rối loạn cảm xúc bao gồm ba đặc điểm tích cực: điềm tĩnh, dễ chịu và tự tin; ba tiêu cực: dễ cáu, lo âu và thất thường.

Trong mỗi lượt, người tham gia được xem hai góc nhìn của cùng một cơ thể (một từ chính diện và một từ góc 45 độ), cùng với danh sách đặc điểm tính cách. Họ sẽ đánh giá xem có đặc điểm nào trong số 30 tính từ đó phù hợp với cơ thể kia hay không. Quy trình này được lặp lại cho đến khi tất cả hình thể được đánh giá xong.

Hình dáng cơ thể và tính cách: Kết quả

Kết quả được phân tích riêng biệt cho cơ thể nam và nữ. Với cả hai giới, một trong những trục chính trong không gian hình thể, tính cách có liên quan đến cân nặng. Nhìn chung, những cơ thể nặng hơn thường bị gán với những tính từ tiêu cực, còn những cơ thể mảnh mai thì đi kèm với các đặc điểm tích cực.

Cân nặng cũng có liên hệ với nhóm tính cách liên quan đến sự tận tâm. Cụ thể, người có thân hình đẫy đà thường bị đánh giá là lười biếng, thiếu tổ chức và cẩu thả; trong khi người gầy gọn lại được cho là cẩn thận và có kỷ luật. Các tác giả cho rằng mối liên hệ này có thể xuất phát từ việc những người có tính kỷ luật cao thường chú ý đến lối sống lành mạnh, chẳng hạn như tập thể dục đều đặn và kiểm soát ăn uống.

Trục dọc của không gian hình thể – tính cách phân chia các đặc điểm theo mức độ chủ động. Những tính cách mang tính chủ động như hướng ngoại, quyết đoán, dễ gây sự thường nằm ở nửa trên, trong khi những đặc điểm thụ động hơn như rụt rè, đáng tin, dễ mến lại nằm ở nửa dưới. Mô hình này có phần phức tạp hơn và chịu ảnh hưởng bởi giới tính. Nhìn chung, những vóc dáng được xem là điển hình nam tính (vai rộng) hay nữ tính (dáng quả lê) thường gắn với mức độ chủ động cao hơn; trong khi những cơ thể mang dáng hình chữ nhật lại gắn với sự thụ động.

Khi xem xét các yếu tố trong Big Five, một số xu hướng nổi bật đã xuất hiện: Cơ thể của những phụ nữ được đánh giá là rụt rè, thụ động thường ít cong, dáng chữ nhật và nặng nề hơn; trong khi phụ nữ hướng ngoại lại có vóc dáng gọn gàng, mảnh mai và thiên về hình quả lê. Ở nam giới, những người bị xem là thụ động thường có vóc dáng nặng nề, thô và hình chữ nhật; còn những người hướng ngoại lại sở hữu thân hình săn chắc, vai rộng và dáng tam giác ngược.

Với nhóm rối loạn cảm xúc và dễ chịu, mô hình gần như đảo ngược. Những đặc điểm tiêu cực trong hai nhóm này thường gắn với hình thể “nặng phần dưới, dáng khỏe, chân ngắn” ở nữ và vai rộng ở nam. Ngược lại, những người ít rối loạn cảm xúc và dễ tin tưởng hơn lại có thân hình chữ nhật.

Riêng với nhóm cởi mở với trải nghiệm, các mô hình khá phức tạp và khó diễn giải nên không được phân tích sâu.

Lời kết

Chúng ta cần thận trọng khi diễn giải kết quả nghiên cứu này, vì vẫn còn một số giới hạn (chẳng hạn về tính đại diện của nhóm người tham gia, hình mẫu cơ thể trong dữ liệu CAESAR, và tư thế đứng trung lập của mẫu).

Dù vậy, nghiên cứu này vẫn mở ra những bằng chứng ban đầu cho thấy: con người có xu hướng suy luận về tính cách và hình thành ấn tượng đầu tiên dựa trên hình dáng cơ thể, nhất là trong những tình huống mà ta không có gì khác ngoài vẻ bề ngoài để dựa vào. Những đánh giá đó bao gồm cả suy đoán tiêu cực đối với người có thân hình to béo (như: cẩu thả, lười biếng) và đánh giá tích cực với người có thân hình mảnh mai (như: kỷ luật, tự chủ). Người có vóc dáng hình chữ nhật thường bị xem là rụt rè, thụ động, dễ gần, hiền lành và đáng tin cậy. Trong khi đó, những thân hình điển hình nữ tính (dáng quả lê) hay nam tính (vai rộng) lại bị gán cho các đặc điểm mạnh mẽ hơn, như hướng ngoại (nhiệt tình, quyết đoán), dễ cáu, cứng đầu và thích đối đầu. 

Tài liệu tham khảo:

1. Hu, Y., Parde, C. J., Hill, M. Q., Mahmood, N, & O'Toole, A. J. (2018). First impressions of personality traits from body shapes. Psychological Science, 29(12), 1969–1983.

More/less masculine body shapes (Not the actual stimuli used in this study)

Nguồn: The Influence of Body Shape on First Impressions | Psychology Today