Cảm Thấy Ghê Tởm: Phản Ứng Cảm Xúc Tự Nhiên Đối Với Lạm Dụng

Cảm thấy chán ghét hoặc cảm thấy ghê tởm với một ai đó, một sự vật hiện tượng là một cảm xúc mà chúng ta ít khi nghĩ tới. Đơn thuần, cảm xúc này chỉ là một cái gì đó đã xảy ra với bản thân nếu, trong một trường hợp cụ thể như ăn một thứ gì đó không vừa ý. Nhưng, đối với một số người, sự ghê tởm hay chán ghét sẽ nổi lên như một cảm xúc quan trọng trong việc chữa lành chấn thương.

Ví dụ, Chiến năm nay khoảng ba mươi tuổi, và anh đang tìm kiếm sự giúp đỡ bởi bản thân thường xuyên có tâm trạng chán nản và lo lắng (kinh niên). Anh nói rằng mẹ anh là một người phụ nữ lạnh lùng, bất cần, thường xuyên nói dối, lạm dụng, thao túng và khiến anh sợ hãi.

Cái nhìn của Chiến về những hành vi của mẹ anh ta đã ảnh hưởng đến anh ấy một cách sâu sắc. Tuy nhiên, anh chưa bao giờ nghĩ mình là người sống sót sau chấn thương tâm lý (survivor of attachment trauma).

Mặc dù những người khác nghĩ rằng anh ấy xuất thân từ một “gia đình tốt”, Chiến vẫn có thể là nạn nhân của một mối quan hệ bị cha mẹ bỏ rơi thời thơ ấu.

GHÊ TỞM, CHÁN GHÉT (DISGUSTING) LÀ CẢM XÚC CỐT LÕI

Trong buổi tham vấn đầu tiên, Chiến được dạy về mối liên hệ giữa cảm xúc cốt lõi và các triệu chứng chấn thương, như lo lắng và trầm cảm. Cảm xúc cốt lõi cho chúng ta biết việc môi trường đang ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào. Chúng ta được lợi rất nhiều khi học cách lắng nghe những cảm xúc cốt lõi.

Những gì mà Chiến suy nghĩ và những gì mà anh làm ở thời điểm hiện tại không phải do lỗi của anh. Anh đã đối phó với những cảm xúc thời thơ ấu của mình theo cách tốt nhất có thể, bằng cách chôn vùi chúng, để chúng xảy ra trong vô thức. Nhờ có sự hỗ trợ của các chuyên gia, Chiến đã tìm cách tiếp xúc với những cảm xúc bị chôn vùi do bị lạm dụng trong quá khứ và sử dụng chúng như cách để xoa dịu chứng lo âu và trầm cảm mãn tính.

Các chuyên gia đã hướng dẫn Chiến phương pháp tiếp đất và hít thở sâu. Các phương pháp này làm giảm lo lắng trong thời điểm hiện tại, cho phép những cảm xúc sâu sắc hơn nổi lên một cách an toàn và cho phép chúng di chuyển khắp cơ thể cho đến điểm cuối tự nhiên của chúng.

SỰ CHÁN GHÉT, GHÊ TỞM THƯỜNG XUẤT HIỆN KHI LÒNG TIN & TÌNH YÊU SÂU SẮC BỊ PHẢN BỘI

Trong một buổi học đáng nhớ, Chiến đã chia sẻ cách mẹ anh sẽ làm nhục anh nếu anh không đạt ít nhất điểm giỏi ở trường. "Mày bị ngu à mà không đạt nổi 8 điểm?" và bà ấy sẽ chế nhạo Chiến cho đến khi anh ta khóc. Các chuyên gia hỏi Chiến, "Khi bạn ngồi đây với tôi và bây giờ chia sẻ kỷ niệm này, bạn nhận thấy cảm xúc nào?"

“Bà ấy thật độc ác,” anh nói. "Tôi phát ngán với những lời nói như vậy! Tôi thậm chí tin rằng bản thân sẽ không bao giờ làm việc như vậy với con trai mình sau này.” - Anh nói với vẻ mặt kinh tởm rằng điều đó không thể phủ nhận.

XÁC THỰC SỰ CHÁN GHÉT, GHÊ TỞM CÓ THỂ GIÚP LÀM GIẢM LO LẮNG & XẤU HỔ TỪ CHẤN THƯƠNG TÂM LÝ

Các nhà trị liệu được đào tạo chuyên sâu để nhận biết các giao tiếp không lời, như nét mặt và tư thế của thân chủ, nói cách khác, cơ thể là yếu tố rất khó để che giấu cảm giác thực sự mà tâm trí đang cố giấu.

Nhìn thấy vẻ mặt chán ghét của  Chiến, các chuyên gia hỏi anh ta đang trải qua cảm xúc gì. Có một sức khỏe cảm xúc tốt có nghĩa là có thể nhận thấy và gọi tên những cảm xúc mà chúng ta đang trải qua trong thời điểm này. Do đó, đây là bước tiền đề để Chiến nhận thức rõ hơn về những gì mà anh trải qua trong thời điểm hiện tại.

“Tôi nghĩ đó là sự ghê tởm,” anh nói. “Bà ấy làm tôi thấy ghê tởm,” anh nói với vẻ khinh thường trên khuôn mặt.

Đó là tín hiệu tốt. “Những cảm giác nào trong cơ thể cho bạn biết rằng bạn đang cảm thấy ghê tởm những gì bà ấy làm?” Cảm xúc cốt lõi là những cảm giác vật lý chuẩn bị cho cơ thể của chúng ta cho các hành động sinh tồn, mà chúng ta cảm thấy như thôi thúc, ví dụ như chạy trốn. Sức khỏe cảm xúc cũng đòi hỏi phải có khả năng chịu đựng những cảm giác thể chất mà cảm xúc tự nhiên của chúng ta gợi lên.

"Cảm giác mỗi khi nghĩ về nó làm tôi muốn nôn mửa." Các cảm giác ghê tởm gắn với thể chất mà chúng ta có thể có như: buồn nôn, thôi thúc muốn loại bỏ thứ gì đó ra khỏi người, muốn thoát khỏi sự bạo hành.

“Nó giống như đang đối mặt với người ngoài hành tinh vậy, và tôi thấy đó là bà ấy. Là bà ấy!" anh ấy nói. "Tránh xa tôi ra!" Chiến hét lên khi bị cuốn vào ký ức quá khứ.

KHI MỘT NGƯỜI TRẢI QUA SỰ GHÊ TỞM, HỌ CÓ THỂ ĐẠT ĐƯỢC TRẠNG THÁI BÌNH TĨNH HƠN

Chán ghét, ghê tởm là một cảm xúc tồn tại cốt lõi khiến chúng ta muốn loại bỏ thứ gì đó độc hại đối với chúng ta. Bộ não của Chiến đã cho rằng mẹ anh ta là một chất độc và kết hợp chất độc đó với cả hình ảnh một Alien (người ngoài hành tinh) cùng với sự ghê tởm về cảm xúc.

“Ở lại với cảm giác ghê tởm. Đừng rời xa nó hoặc sợ hãi nó. Đó chỉ là cảm giác từ rất lâu trước đây mà bây giờ bạn có thể kiểm soát được. Hãy tạo không gian cho nó."

Chiến tập trung hít thở sâu vào bên trong, như những gì mà anh đã luyện tập cùng các chuyên gia. Hơi thở của anh đều đều, có thể nghe được và thấy được sự tập trung vào bên trong của anh đang rất mãnh liệt. Sau khoảng năm nhịp thở, khuôn mặt anh dịu lại, cho thấy rằng làn sóng chán ghét sắp kết thúc.

"Bạn đang trải qua điều gì bây giờ?" Chuyên gia hỏi

"Cảm thấy tốt hơn. Bình tĩnh hơn chút. Tôi nghĩ rằng tôi cần phải giải phóng điều đó."

"Ồ! Bạn đã làm rất tốt." Chuyên gia đưa ra nhận xét.

"Nhưng bây giờ tôi cảm thấy buồn."

"Bạn có thể ở lại với nỗi buồn để tìm hiểu những gì nó đang nói với bạn không?"

Một giọt nước mắt chảy dài trên má Chiến. "Thật là buồn khi tôi được sinh ra với một người mẹ như vậy."

Sau phần đó, Chiến bắt đầu kiểm soát các cảm xúc khác bắt nguồn từ thời thơ ấu của anh bao gồm sự tức giận, sợ hãi và buồn bã. Căn bệnh trầm cảm của Chiến có tiến triển tốt và sự lo lắng của anh được thay thế bằng sự tự tin và lòng trắc ẩn hơn đối với bản thân, với vợ và các con. Kiểm soát được cảm xúc về sự ghê tởm có ý nghĩa then chốt trong việc giúp Chiến xác định rõ ràng hơn mình là một người tốt và hiểu về cách người mẹ đối xử với anh cùng những hậu quả của nó là lo lắng và trầm cảm, và đặc biệt, đó không phải lỗi của anh.

Việc bị lạm dụng bởi một người được cho là yêu thương và chăm sóc chúng ta sẽ tự nhiên gây ra sự ghê tởm trong não bộ cảm xúc của chúng ta. Sự ghê tởm có thể được coi như một thông điệp cho thấy sự độc hại đối với cuộc sống của chúng ta. Xác định và xử lý sự ghê tởm sẽ là một bước ngoặt để chúng ta hồi phục và là một cánh cửa để trở lại với con người chân thực nhất của chúng ta.

Nguồn dịch: NAMI - National Alliance on Mental Illness -  Disgust: A Natural Emotional Response to Abuse

Tác giả: Hilary Jacobs Hendel - nhà phân tâm học - nhà trị liệu tâm lý AEDP và người giám sát AEDP.

Theo Tâm lý Việt Pháp