Dữ liệu cá nhân chính là sức mạnh

Hãy tưởng tượng bạn có một chiếc chìa khóa vạn năng, mở được mọi cánh cửa trong cuộc đời mình. Một mật mã giúp bạn truy cập vào nhà riêng, phòng ngủ, nhật ký, máy tính, điện thoại, ô tô, két sắt, hồ sơ y tế… Bạn có sẵn sàng làm nhiều bản sao và phân phát cho người lạ? Chắc hẳn đó không phải là một quyết định khôn ngoan – vì sớm muộn gì cũng sẽ có kẻ lợi dụng nó. Vậy tại sao bạn lại dễ dàng chia sẻ dữ liệu cá nhân của mình với bất cứ ai yêu cầu?

Quyền riêng tư chính là chìa khóa mở ra những điều thầm kín nhất, riêng tư nhất, dễ tổn thương nhất của bạn. Là cơ thể trần trụi của bạn. Là những ký ức và khao khát thầm lặng. Là bệnh tật trong quá khứ, hiện tại và cả những nguy cơ trong tương lai. Là nỗi sợ hãi, mất mát, thất bại. Là những sai lầm, vấp váp, những khoảnh khắc xấu hổ đến tận cùng. Là những quan hệ gia đình bạn không muốn nhắc đến. Là cơn say mèm đáng quên nhất trong đời.

Khi bạn trao chìa khóa ấy cho người yêu thương mình, họ sẽ dùng nó để gắn kết với bạn, để thấu hiểu và bảo vệ bạn. Một phần của tình thân là chia sẻ những gì khiến ta dễ tổn thương, đặt niềm tin rằng người ấy sẽ không bao giờ lợi dụng nó để làm ta đau. Người thân có thể dùng ngày sinh nhật của bạn để tạo bất ngờ, dùng sở thích của bạn để tìm món quà hoàn hảo, hoặc ghi nhớ nỗi sợ của bạn để che chở.

Nhưng không phải ai cũng hành xử như vậy. Kẻ lừa đảo có thể dùng ngày sinh của bạn để mạo danh bạn trong một vụ lừa đảo. Các công ty có thể lợi dụng sở thích của bạn để dụ bạn vào một giao kèo tồi tệ. Kẻ thù có thể dùng nỗi sợ của bạn để đe dọa, tống tiền. Những kẻ không thực sự quan tâm đến bạn sẽ tận dụng dữ liệu của bạn để phục vụ mục đích của họ. Quyền riêng tư quan trọng vì khi đánh mất nó, bạn trao quyền lực của mình vào tay người khác.

Bạn có thể nghĩ rằng: "Tôi chẳng có gì để che giấu, chẳng có gì để sợ." Nhưng trừ khi bạn là một kẻ thích phô bày bản thân, sẵn sàng chịu đựng trộm danh tính, phân biệt đối xử, mất việc, bêu rếu công khai hay thậm chí sống trong một chế độ toàn trị, thì bạn vẫn có rất nhiều điều cần bảo vệ. Nếu không, bạn đã chẳng giữ kín mật khẩu hay cẩn thận khóa cửa nhà mình.

Có thể bạn nghĩ rằng: "Tôi chỉ là một người bình thường, chẳng ai quan tâm đến tôi cả." Nhưng đừng đánh giá thấp giá trị của mình. Nếu bạn không quan trọng, các công ty và chính phủ đã không nỗ lực đến vậy để theo dõi bạn.

Photo by Raghu Rai/Magnum

Bạn có sự chú ý của mình – và ai cũng muốn chiếm lấy nó. Họ muốn hiểu rõ về bạn để tìm cách thu hút bạn, ngay cả khi điều đó khiến bạn xao nhãng gia đình hay mất ngủ. Bạn có tiền – dù ít hay nhiều – và các công ty muốn bạn chi tiêu cho họ. Tin tặc muốn đánh cắp dữ liệu nhạy cảm để tống tiền bạn. Các công ty bảo hiểm muốn biết về bạn để đánh giá rủi ro trước khi bán bảo hiểm. Bạn có khả năng lao động – các doanh nghiệp muốn chắc chắn rằng họ không tuyển một người sẽ đứng lên đòi quyền lợi. Bạn có một cơ thể – các tổ chức công và tư nhân muốn biết thêm về nó, thậm chí có thể muốn thử nghiệm trên đó. Bạn có một danh tính – tội phạm có thể mạo danh bạn để thực hiện hành vi phi pháp và để bạn gánh hậu quả. Bạn có các mối quan hệ – qua bạn, họ có thể tiếp cận những người khác. Đó là lý do tại sao ứng dụng luôn yêu cầu quyền truy cập danh bạ của bạn. Bạn có tiếng nói – và nhiều thế lực muốn biến bạn thành công cụ truyền bá thông điệp của họ. Bạn có một lá phiếu – và không ít thế lực, cả trong và ngoài nước, muốn bạn bỏ phiếu cho ứng viên có lợi cho họ.

Như vậy, bạn không hề tầm thường. Bạn là một nguồn sức mạnh.

Nhiều người đã nhận ra rằng dữ liệu cá nhân của họ có giá trị kinh tế. Nhưng nó không chỉ đáng giá vì có thể bán được. Facebook hay Google thực ra không bán dữ liệu của bạn. Họ bán quyền ảnh hưởng đến bạn. Họ bán khả năng hiển thị quảng cáo, dự đoán hành vi của bạn. Google và Facebook không kinh doanh dữ liệu – họ kinh doanh quyền lực. Dữ liệu cá nhân không chỉ đem lại lợi nhuận, mà còn mang đến quyền kiểm soát cho những ai sở hữu nó.

Quyền lực có hai khía cạnh. Thứ nhất, như triết gia Rainer Forst định nghĩa năm 2014, là "khả năng khiến một người suy nghĩ hoặc hành động theo cách mà nếu không có sự tác động đó, họ đã không nghĩ hoặc làm như vậy." Quyền lực có thể được thực thi qua diễn thuyết, lời khuyên, mô tả mang tính ý thức hệ, quyến rũ hay đe dọa. Theo Forst, bạo lực không phải là quyền lực, vì khi ấy con người không làm điều gì, mà chỉ đơn thuần bị ép buộc. Nhưng rõ ràng, bạo lực vẫn là một hình thức quyền lực. Một đội quân xâm lược, một tên cướp bóp cổ bạn – chẳng ai gọi họ là những kẻ "bất lực" cả.

Trong Kinh tế và Xã hội (1978), nhà kinh tế chính trị Max Weber mô tả khía cạnh thứ hai của quyền lực là "khả năng thực thi ý chí của mình bất chấp sự phản kháng."

Tóm lại, quyền lực giúp con người và tổ chức định hình suy nghĩ và hành động của chúng ta. Nếu họ không thể thuyết phục ta làm điều họ muốn, họ có thể ép buộc chúng ta.

Có nhiều loại quyền lực: kinh tế, chính trị… Nhưng trong kỷ nguyên số, quyền lực tối thượng chính là quyền kiểm soát sự riêng tư của người khác.

Chẳng ai ngạc nhiên khi nghe rằng những gã khổng lồ công nghệ như Facebook hay Google sở hữu quyền lực to lớn. Nhưng nếu đi sâu vào mối quan hệ giữa quyền riêng tư và quyền lực, ta sẽ hiểu rõ hơn cách các tổ chức tích lũy, sử dụng và biến đổi quyền lực trong thời đại số. Khi nắm được điều này, ta có thể trang bị cho mình những công cụ và ý tưởng để chống lại sự thống trị được duy trì nhờ vào việc xâm phạm quyền riêng tư. Tuy nhiên, để hiểu cách mà các tổ chức tích lũy và thực thi quyền lực, trước tiên ta cần nhìn vào mối quan hệ giữa quyền lực, tri thức và quyền riêng tư.

Quyền lực và tri thức có một mối liên kết chặt chẽ. Ít nhất, tri thức là công cụ của quyền lực. Nhà triết học Pháp Michel Foucault thậm chí còn đi xa hơn khi cho rằng tri thức bản thân nó chính là một dạng quyền lực. Có tri thức là có quyền lực. Bằng cách bảo vệ quyền riêng tư của mình, ta ngăn không cho người khác có được tri thức về ta – thứ có thể bị lợi dụng để chống lại lợi ích của chính ta.

Người ta càng biết nhiều về ta, họ càng có thể đoán trước mọi hành động của ta, thậm chí điều hướng suy nghĩ và lựa chọn của ta. Một trong những đóng góp quan trọng nhất của Foucault trong việc lý giải quyền lực là nhận định rằng quyền lực không chỉ tác động lên con người – mà còn định hình chính con người đó (dù vậy, ta vẫn có khả năng kháng cự và tự xây dựng bản thân mình). Quyền lực tạo ra những lối tư duy, biến đổi cảm xúc, và định hình cách ta hiện diện trên thế giới. Theo hướng đó, nhà lý thuyết chính trị người Anh Steven Lukes đã lập luận trong cuốn sách Quyền lực(1974) rằng quyền lực có thể kiến tạo nên một hệ thống, trong đó con người bị dẫn dắt bởi những mong muốn đi ngược lại lợi ích của chính họ. Thậm chí, chính những khao khát của ta cũng có thể là kết quả của quyền lực – và khi quyền lực càng vô hình, nó lại càng mạnh mẽ. Những ví dụ điển hình về sự thao túng này trong thời đại số là khi các nền tảng công nghệ tận dụng tri thức về dopamine để khiến ta nghiện một ứng dụng, hay khi các quảng cáo chính trị được hiển thị dựa trên dữ liệu cá nhân nhằm tác động đến quan điểm của ta (như cách Cambridge Analytica từng mô tả một số người là "đối tượng dễ bị thuyết phục", hoặc có thể bị dẫn dắt đến mức không đi bầu cử).

Quyền lực có được nhờ vào việc nắm giữ thông tin cá nhân của người khác là một dạng quyền lực rất đặc biệt. Giống như quyền lực kinh tế hay chính trị, quyền lực riêng tư là một loại quyền lực riêng biệt, nhưng nó cũng có thể được chuyển hóa thành quyền lực kinh tế, chính trị, và nhiều dạng quyền lực khác. Quyền kiểm soát sự riêng tư của người khác chính là dạng quyền lực tối thượng trong thời đại số.

Hai năm sau khi được thành lập, dù rất phổ biến, Google vẫn chưa có mô hình kinh doanh bền vững. Khi đó, nó chỉ là một trong vô số startup Internet chưa tạo ra lợi nhuận. Rồi đến năm 2000, Google ra mắt AdWords, khởi đầu cho nền kinh tế dữ liệu. Ngày nay, được gọi là Google Ads, hệ thống này khai thác dữ liệu từ chính người dùng để bán quảng cáo. Chỉ trong chưa đầy bốn năm, doanh thu của Google đã tăng đến 3.590%.

Cũng trong năm đó, Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đã đề xuất với Quốc hội về việc ban hành luật bảo vệ quyền riêng tư trực tuyến. Thế nhưng, sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001 vào tòa tháp đôi ở New York, an ninh trở thành ưu tiên hàng đầu, và kế hoạch này bị gạt bỏ. Nhờ vậy, nền kinh tế số có thể bùng nổ với quy mô khổng lồ như ngày nay, bởi chính phủ cũng muốn tiếp cận dữ liệu cá nhân để kiểm soát người dân. Ngay từ ban đầu, giám sát số đã được củng cố bởi sự hợp tác chặt chẽ giữa khu vực công và khu vực tư nhân.

Việc thu thập và phân tích dữ liệu cá nhân trên diện rộng đã trao thêm quyền lực cho cả chính phủ lẫn các tập đoàn công nghệ. Giờ đây, chính phủ biết nhiều về công dân hơn bao giờ hết. Chẳng hạn, cơ quan an ninh Đông Đức (Stasi) từng mong muốn thu thập thông tin đầy đủ về toàn bộ dân số, nhưng ngay cả khi hoạt động hết công suất, họ cũng chỉ có hồ sơ về khoảng một phần ba người dân. Trong khi đó, các cơ quan tình báo ngày nay nắm giữ lượng thông tin khổng lồ về toàn bộ dân số. Một ví dụ quan trọng là nhiều người tự nguyện chia sẻ thông tin riêng tư trên mạng xã hội. Nhà làm phim tài liệu Mỹ Laura Poitras từng nói trong một cuộc phỏng vấn với The Washington Post năm 2014: "Facebook là một món quà cho các cơ quan tình báo." Những thông tin này cho phép chính phủ dự đoán các cuộc biểu tình, thậm chí bắt giữ trước những người dự định tham gia. Có được khả năng biết trước và dập tắt mọi cuộc phản kháng ngay từ trong trứng nước – đó chính là giấc mơ của một kẻ chuyên chế.

Quyền lực của các công ty công nghệ được xây dựng dựa trên hai yếu tố: một là độc quyền kiểm soát dữ liệu, hai là khả năng dự đoán hành vi của ta. Nhờ đó, họ có thể ảnh hưởng đến quyết định của ta và bán sự ảnh hưởng này cho bên thứ ba. Những công ty kiếm phần lớn doanh thu từ quảng cáo đã dùng dữ liệu của ta như một "con hào" vững chắc – tạo ra lợi thế cạnh tranh khiến các doanh nghiệp khác không thể thách thức họ. Ví dụ, công cụ tìm kiếm của Google vượt trội một phần vì thuật toán của nó có lượng dữ liệu khổng lồ để học hỏi, nhiều hơn bất kỳ đối thủ nào. Không chỉ giúp Google duy trì vị thế độc quyền và tinh chỉnh thuật toán, dữ liệu của ta còn giúp họ dự đoán và tác động đến hành vi của ta. Với lượng thông tin mà họ có trong tay, Google biết điều gì khiến ta trằn trọc suốt đêm, biết ta khao khát điều gì nhất, biết ta đang dự định làm gì tiếp theo. Và rồi, họ rỉ tai những kẻ khác – những người muốn nhắm vào ta bằng quảng cáo.

Các công ty công nghệ muốn ta tin rằng những đổi mới mà họ mang đến là điều tất yếu.

Các công ty có thể chia sẻ dữ liệu của bạn với những "kẻ môi giới dữ liệu", những kẻ sẽ tạo ra một hồ sơ cá nhân về bạn dựa trên tất cả những gì họ biết (hoặc nghĩ rằng họ biết), rồi bán nó cho bất cứ ai sẵn sàng trả tiền – từ công ty bảo hiểm, chính phủ, nhà tuyển dụng tương lai, thậm chí cả bọn lừa đảo.

Những kẻ săn mồi dữ liệu cực kỳ tinh vi trong việc sử dụng cả hai khía cạnh quyền lực đã đề cập: chúng khiến chúng ta tự nguyện từ bỏ dữ liệu của mình, và đồng thời cũng cưỡng đoạt nó ngay cả khi ta cố gắng chống cự. Thẻ khách hàng thân thiết là một ví dụ điển hình về cách quyền lực khiến ta làm những điều mà bình thường ta không làm. Khi siêu thị địa phương tặng bạn ưu đãi để đổi lấy lòng trung thành, thực chất họ đang đề nghị được giám sát bạn và thao túng hành vi của bạn thông qua những "cú hích" (chẳng hạn như các chương trình giảm giá khiến bạn mua nhiều hơn những gì bạn định mua). Một ví dụ khác về cách quyền lực ép buộc chúng ta làm điều mình không muốn là khi Google âm thầm ghi lại vị trí của bạn trên điện thoại Android, ngay cả khi bạn đã yêu cầu nó không làm vậy.

Cả hai dạng quyền lực này đều có thể được quan sát trên một cấp độ rộng lớn hơn trong thời đại số. Công nghệ liên tục dụ dỗ chúng ta làm những điều mà ta không chủ đích muốn làm – từ việc lạc vào vòng xoáy vô tận của những video trên YouTube, đến những trò chơi vô nghĩa hay việc kiểm tra điện thoại hàng trăm lần mỗi ngày. Thời đại số đã mang đến những lối sống mới, nhưng không phải lúc nào cũng làm cho cuộc sống của chúng ta tốt đẹp hơn. Ở một cấp độ tinh vi hơn, nền kinh tế dữ liệu đã thành công trong việc khiến chúng ta chấp nhận những lối suy nghĩ nhất định. Các công ty công nghệ muốn bạn tin rằng nếu bạn không làm gì sai, thì chẳng có lý do gì để phản đối việc họ thu thập dữ liệu của bạn. Họ cũng muốn bạn tin rằng coi dữ liệu như một loại hàng hóa là điều cần thiết cho công nghệ số, và công nghệ số chính là tiến bộ – ngay cả khi điều đó đôi khi trông giống như một bước thụt lùi về mặt xã hội hay chính trị. Quan trọng hơn, họ muốn bạn tin rằng những đổi mới mà họ mang đến là không thể tránh khỏi. Đó là hình hài của "tiến bộ", và tiến bộ thì không thể ngăn cản.

Nhưng câu chuyện ấy đầy tính tự mãn và sai lệch. Như nhà địa lý kinh tế học người Đan Mạch Bent Flyvbjerg đã chỉ ra trong tác phẩm "Rationality and Power" (1998), quyền lực tạo ra tri thức, diễn ngôn và lý lẽ để định hình thực tại theo ý muốn của nó. Nhưng công nghệ duy trì những khuynh hướng phân biệt giới tính, chủng tộc và làm trầm trọng thêm bất bình đẳng thì không thể được gọi là tiến bộ. Phát minh không phải lúc nào cũng là điều tất yếu. Việc coi dữ liệu như một hàng hóa chỉ đơn thuần là cách để các công ty kiếm tiền, chứ không liên quan gì đến việc tạo ra những sản phẩm tốt hơn. Tích trữ dữ liệu là một cách để tích lũy quyền lực. Thay vì chỉ tập trung vào lợi nhuận, các công ty công nghệ hoàn toàn có thể – và nên – thiết kế thế giới trực tuyến theo cách có lợi cho con người hơn. Và chúng ta có rất nhiều lý do chính đáng để phản đối việc các tổ chức thu thập và sử dụng dữ liệu của chúng ta theo cách họ đang làm.

Một trong những lý do đó là sự xâm phạm quyền tự chủ của chúng ta – quyền tự do quyết định cuộc sống của chính mình. Đây chính là nơi quyền lực cưỡng chế bước vào. Cho đến nay, thời đại số được đặc trưng bởi việc các tổ chức mặc sức làm bất cứ điều gì họ muốn với dữ liệu của chúng ta, ngang nhiên bỏ qua sự đồng thuận của chúng ta bất cứ khi nào họ nghĩ rằng họ có thể thoát tội. Trong thế giới thực, kiểu hành vi như vậy sẽ bị gọi thẳng thừng là "trộm cắp" hoặc "cưỡng ép". Việc nó không bị gọi như thế trong thế giới số chính là một minh chứng khác cho quyền lực của các công ty công nghệ trong việc kiểm soát diễn ngôn.

Tuy nhiên, không phải tất cả đều là tin xấu. Đúng là các tổ chức trong thời đại số đã tích lũy quyền lực thông qua việc kiểm soát quyền riêng tư, nhưng chúng ta có thể giành lại dữ liệu đã bị chiếm đoạt và hạn chế việc họ thu thập thêm dữ liệu mới. Foucault đã lập luận rằng, ngay cả khi quyền lực định hình con người, chúng ta vẫn có khả năng chống lại và tự định nghĩa bản thân. Quyền lực của các tập đoàn công nghệ lớn có vẻ vững chắc, nhưng ngôi nhà mà họ xây dựng được một phần dựa trên những lời dối trá và sự chiếm đoạt. Nền kinh tế dữ liệu hoàn toàn có thể bị gián đoạn. Những gã khổng lồ công nghệ chẳng là gì nếu không có dữ liệu của chúng ta. Chỉ cần một chút quy định pháp lý, một chút phản kháng từ người dân, một vài doanh nghiệp khởi xướng xu hướng lấy quyền riêng tư làm lợi thế cạnh tranh – và tất cả có thể sụp đổ.

Không ai hiểu rõ sự mong manh của mình hơn chính các công ty công nghệ. Đó là lý do họ đang cố thuyết phục chúng ta rằng họ thực sự quan tâm đến quyền riêng tư (bất chấp những gì luật sư của họ nói trước tòa). Đó là lý do họ chi hàng triệu đô la cho hoạt động vận động hành lang. Nếu họ thực sự tin rằng sản phẩm của họ mang lại lợi ích cho người dùng và xã hội, họ đã không phải chiến đấu vất vả đến thế để bảo vệ quyền lực của mình. Các công ty công nghệ đã lạm dụng quyền lực, và đã đến lúc chúng ta phải phản kháng.

Trong thời đại số, làn sóng phản kháng trước sự lạm quyền của các tập đoàn công nghệ được gọi là "techlash". Những hành vi lạm dụng quyền lực nhắc nhở chúng ta rằng quyền lực cần phải bị giới hạn để trở thành một ảnh hưởng tích cực trong xã hội. Ngay cả khi bạn là một người đam mê công nghệ, ngay cả khi bạn không thấy có vấn đề gì với việc các công ty và chính phủ đang làm với dữ liệu của mình, bạn vẫn nên mong muốn quyền lực được kiểm soát – vì bạn không bao giờ biết ai sẽ nắm quyền trong tương lai. Thủ tướng tiếp theo có thể độc đoán hơn người tiền nhiệm; CEO kế tiếp của một tập đoàn công nghệ có thể không còn "tốt bụng" như những người trước đây. Các công ty công nghệ đã từng hỗ trợ chế độ toàn trị trong quá khứ, và ranh giới giữa giám sát của chính phủ và giám sát doanh nghiệp là vô cùng mờ nhạt. Doanh nghiệp chia sẻ dữ liệu với chính phủ, và các tổ chức công cũng chia sẻ dữ liệu với doanh nghiệp.

Khi bạn đánh mất quyền riêng tư, bạn không chỉ đặt bản thân mà còn đẩy tất cả chúng ta vào rủi ro.

Đừng vội buông xuôi trước nền kinh tế dữ liệu mà không hề kháng cự. Việc hoàn toàn từ chối công nghệ có thể là điều không tưởng đối với hầu hết mọi người, nhưng vẫn có rất nhiều cách để bạn bảo vệ quyền riêng tư của mình. Hãy tôn trọng sự riêng tư của người khác. Đừng vô tình phơi bày cuộc sống của những người bình thường lên mạng. Đừng chụp ảnh hay quay phim ai đó mà chưa được sự đồng ý của họ, và càng không nên chia sẻ những hình ảnh đó công khai. Hãy hạn chế đến mức thấp nhất những dữ liệu bạn cung cấp cho các tổ chức không có quyền đòi hỏi nó.

Hãy thử tưởng tượng bạn đang ở một quán bar, ai đó xin số điện thoại của bạn và không chấp nhận câu trả lời “Không, cảm ơn.” Nếu người đó tiếp tục quấy rầy, bạn sẽ làm gì? Có thể bạn sẽ đưa cho họ một số giả chỉ để cắt đứt cuộc trò chuyện. Đó chính là bản chất của sự "che giấu" (obfuscation), như các nhà nghiên cứu truyền thông Finn Bruton và Helen Nissenbaum đã đề cập trong cuốn sách cùng tên vào năm 2015. Nếu một cửa hàng quần áo yêu cầu bạn cung cấp tên khi mua hàng, hãy cho họ một cái tên khác – chẳng hạn như "Tiến sĩ Thông Tin Cá Nhân" để họ hiểu được thông điệp. Đừng để những tổ chức đó có được bằng chứng để biện hộ rằng chúng ta đã tự nguyện trao dữ liệu của mình cho họ. Hãy làm rõ rằng sự đồng ý của bạn không hề được đưa ra một cách tự do.

Khi tải ứng dụng hay mua sản phẩm, hãy lựa chọn những sản phẩm tôn trọng quyền riêng tư hơn. Cài đặt các tiện ích mở rộng bảo vệ quyền riêng tư trên trình duyệt của bạn. Tắt Wi-Fi, Bluetooth và dịch vụ định vị trên điện thoại khi không cần thiết. Sử dụng các công cụ pháp lý sẵn có để yêu cầu các công ty cung cấp dữ liệu họ đang lưu trữ về bạn, và yêu cầu họ xóa chúng. Tùy chỉnh các cài đặt để bảo vệ thông tin cá nhân. Đừng sử dụng các bộ xét nghiệm ADN tại nhà – chúng không đáng để đánh đổi quyền riêng tư của bạn. Hãy quên đi những chiếc chuông cửa thông minh có thể theo dõi bạn và những người xung quanh. Viết thư cho đại diện của bạn để bày tỏ lo ngại về quyền riêng tư. Đăng tải suy nghĩ của bạn trên mạng xã hội. Hãy tận dụng mọi cơ hội để nhắc nhở các doanh nghiệp, chính phủ và cộng đồng rằng bạn coi trọng quyền riêng tư, và những gì họ đang làm là không thể chấp nhận được.

Đừng lầm tưởng rằng bạn sẽ luôn an toàn khỏi những mối đe dọa về quyền riêng tư chỉ vì bạn còn trẻ, khỏe mạnh hay đang thuộc một nhóm không bị nhắm đến. Bạn có thể nghĩ rằng dữ liệu cá nhân chỉ mang lại lợi ích cho bạn, rằng nó sẽ không bao giờ bị sử dụng để chống lại bạn – nhưng đó là suy nghĩ của một người may mắn chưa từng gặp rủi ro. Bạn sẽ không trẻ mãi, và có thể bạn cũng không khỏe mạnh như bạn nghĩ. Nền dân chủ mà bạn đang thụ hưởng hôm nay có thể biến thành một chế độ độc đoán vào ngày mai, và khi đó, có thể chính bạn cũng không còn được ưu ái.

Hơn thế nữa, quyền riêng tư không chỉ là vấn đề cá nhân – nó còn mang tính tập thể. Khi bạn đánh mất sự riêng tư, bạn không chỉ làm tổn hại chính mình mà còn gây nguy hiểm cho tất cả chúng ta.

Quyền riêng tư chính là nền tảng của dân chủ – để con người có thể bỏ phiếu theo niềm tin của mình mà không bị ép buộc, để công dân có thể biểu tình mà không sợ bị trả thù, để mỗi cá nhân có thể tự do kết giao, lên tiếng và tìm kiếm tri thức mà không bị theo dõi. Nếu chúng ta muốn sống trong một nền dân chủ, quyền lực phải thuộc về nhân dân. Nếu phần lớn quyền lực nằm trong tay các tập đoàn, chúng ta sẽ có một chế độ tài phiệt. Nếu quyền lực chủ yếu nằm trong tay nhà nước, chúng ta sẽ có một dạng chuyên chế nào đó. Dân chủ không phải là thứ hiển nhiên tồn tại. Nó là một điều mà chúng ta phải gìn giữ, đấu tranh và vun đắp từng ngày. Và nếu chúng ta ngừng xây dựng những điều kiện để dân chủ phát triển, thì nó sẽ không còn nữa.

Quyền riêng tư chính là sức mạnh của nhân dân. Hãy bảo vệ nó.

Nguồn: Privacy is power | Aeon.co