Khi bị “mắc kẹt” trong vai trò chỉ là bạn hoặc bạn tình không ràng buộc

Ý chính

• Việc bị "mắc kẹt" trong vai trò chỉ là bạn hoặc bạn tình không ràng buộc thường xuất phát từ sự lệch pha trong tiêu chuẩn chọn bạn đời ngắn hạn hay dài hạn.
• Điều này thường xảy ra trong tương tác khác giới bởi vì đàn ông có xu hướng hạ thấp tiêu chuẩn cho các mối quan hệ thoáng qua, trong khi phụ nữ lại giữ tiêu chuẩn cao hơn.
• Việc chỉ được xem là bạn có thể bắt nguồn từ việc không đáp ứng được tiêu chí tình dục ngắn hạn của người bạn mà mình mong muốn (đặc biệt là với nam giới).

Trong tình yêu, người ta không chỉ đơn thuần mong muốn một người đồng hành cho hợp lý, mà còn khát khao được thỏa mãn cả cảm xúc lẫn nhu cầu thực tế. Khi cả hai bên có chung khao khát và kỳ vọng, mối quan hệ sẽ nảy nở một cách tự nhiên, hài hòa. Nhưng nếu một người muốn tiến xa, trong khi người kia chỉ dừng lại ở nhu cầu tình dục ngắn hạn, thì rất dễ rơi vào cảnh bị mắc kẹt trong “vùng bạn bè” hoặc trở thành “bạn tình không ràng buộc”.

Vậy điều gì khiến những sự lệch pha này xảy ra? Cơ chế chọn bạn tình hay phát triển một mối quan hệ như thế nào lại khiến một người mãi chỉ là bạn, hoặc chỉ dừng lại ở một mối quan hệ mập mờ không ràng buộc? Và khi có sự khác biệt giữa nam và nữ trong động cơ của tình bạn khác giới, liệu họ có cân nhắc khác nhau trong việc chọn một mối tình thoáng qua hay một mối quan hệ lâu dài? Như thường lệ, khoa học xã hội sẽ giúp chúng ta giải mã.

Nghiên cứu về tiêu chuẩn bạn đời ngắn hạn và dài hạn

Trong một nghiên cứu năm 2017, Csajbók và Berkics đã yêu cầu người tham gia đánh giá bạn đời lý tưởng của mình trong mối quan hệ dài hạn, ngắn hạn, người yêu hiện tại và cả chính bản thân họ, dựa trên 63 đặc điểm. Những tiêu chí này được chia thành bảy nhóm chính: sự ấm áp, ổn định, ngoại hình, đam mê, địa vị, trí tuệ và sự áp đảo.

Kết quả cho thấy người tham gia có xu hướng áp dụng những tiêu chuẩn khác nhau khi nghĩ đến bạn đời dài hạn và ngắn hạn. Cụ thể, với bạn đời dài hạn, họ chú trọng đến sự ấm áp, ổn định và địa vị. Ngược lại, khi chọn bạn tình ngắn hạn, họ ưu tiên ngoại hình và sự đam mê.

Nghiên cứu cũng ghi nhận sự khác biệt giữa nam và nữ trong xu hướng lựa chọn. Một tỷ lệ lớn nam giới (42%) có hứng thú với mối quan hệ ngắn hạn, cao hơn nhiều so với nữ giới (25%). Hơn nữa, đàn ông thường hạ thấp tiêu chuẩn khi chọn bạn tình ngắn hạn, đặc biệt là ở các yếu tố như sự ấm áp, ổn định, địa vị, trí tuệ và khả năng lãnh đạo. Trái lại, phụ nữ lại có xu hướng nâng tiêu chuẩn cao hơn ở ngoại hình và đam mê khi xét đến bạn tình ngắn hạn.

Nói cách khác, trong khi đàn ông dễ dãi hơn trong các mối quan hệ thoáng qua, phụ nữ lại cẩn trọng hơn, thậm chí kỹ tính hơn bình thường.

Ngoài ra, Csajbók và Berkics còn xem xét cách người tham gia tự đánh giá giá trị hấp dẫn của mình, cũng như cách họ nhìn nhận người yêu hiện tại. Khi nói về chính mình, họ thường đề cao ngoại hình, đam mê và sự áp đảo. Nhưng khi đánh giá đối phương, họ lại ưu ái các yếu tố như sự ấm áp, ổn định và trí tuệ. Điều này cho thấy con người thường xem giá trị của bản thân ở khía cạnh quyến rũ tình dục ngắn hạn, nhưng lại đánh giá người yêu dựa trên tiêu chuẩn của một mối quan hệ bền vững.

Một nghiên cứu trước đó của Kenrick, Groth, Trost và Sadalla (1993) cũng cho thấy phụ nữ nhìn chung có tiêu chuẩn cao hơn khi chọn bạn đời. Nguyên nhân chủ yếu là do nam giới – nhất là khi tìm kiếm tình một đêm không ràng buộc – thường sẵn lòng chấp nhận những người kém ổn định về mặt cảm xúc, ít thân thiện hoặc kém thông minh. Nói cách khác, đàn ông hạ thấp tiêu chuẩn của mình rõ rệt khi chỉ muốn "qua đường". Những tiêu chuẩn này chỉ tăng dần theo mức độ cam kết, từ tình dục, đến hẹn hò nghiêm túc, cho đến khi gần tiệm cận tiêu chuẩn của phụ nữ trong hôn nhân.

Hiểu hơn về mối quan hệ "chỉ là bạn" và "bạn tình không ràng buộc"

Từ những kết quả trên, ta có thể phần nào hiểu được vì sao có người mãi chỉ là bạn, còn người khác lại bị mắc kẹt trong mối quan hệ bạn tình không ràng buộc, đặc biệt là trong các mối quan hệ nam nữ.

Như đã nói, phụ nữ thường giữ tiêu chuẩn cao hơn, và họ còn kén chọn hơn khi nói đến quan hệ tình dục không ràng buộc. Trong khi đó, đàn ông lại có xu hướng nới lỏng tiêu chuẩn trong những tình huống như vậy. Chính vì vậy, trong các mối quan hệ bạn bè khác giới, người bạn nam thường dễ có mong muốn vượt ranh giới, muốn có thêm “lợi ích”, vì anh ta thấy mình vẫn đáp ứng được tiêu chuẩn cho một cuộc vui. Tuy nhiên, anh lại có thể không đáp ứng được tiêu chuẩn của cô bạn gái về ngoại hình và đam mê.

Thực tế, bất kể là nam hay nữ, việc chỉ được coi là “bạn bè” có thể xuất phát từ việc không đủ hấp dẫn để đáp ứng tiêu chuẩn tình dục ngắn hạn của người bạn kia.

Tuy nhiên, những người có tiêu chuẩn cao (thường là nữ) cũng không dễ dàng hơn. Họ phải đối diện với hai thử thách: một là sự quan tâm tình dục không mong muốn từ bạn bè; hai là sự cám dỗ từ những người quen hiếm hoi có đủ tiêu chuẩn về ngoại hình và đam mê. Khi họ đồng ý "vui chơi một chút", họ có thể rơi vào thế bị động, khi bạn tình không muốn tiến xa hơn.

Lý do là vì nam giới thường chọn bạn tình ngắn hạn dựa trên tiêu chuẩn thấp, nên những người phụ nữ lọt vào “tầm ngắm” ấy có thể không đáp ứng được tiêu chuẩn cao hơn cho mối quan hệ lâu dài. Kết quả là cô gái bị kẹt lại trong một mối quan hệ không gắn bó, không phát triển.

Tóm lại, trong cả hai tình huống “chỉ là bạn” hay “bạn tình không ràng buộc”, gốc rễ đều là sự lệch nhau trong tiêu chuẩn chọn bạn đời. Nói đơn giản, đó là sự mất cân bằng giữa ham muốn và cảm tình. Với “chỉ là bạn”, sự lệch pha nằm ở khía cạnh hấp dẫn tình dục ngắn hạn, dẫn đến chênh lệch về đam mê. Còn với “bạn tình không ràng buộc”, vấn đề lại nằm ở chênh lệch trong tiêu chuẩn gắn bó lâu dài, dẫn đến khác biệt trong mong muốn cam kết.

Vì thế, có lẽ không ngẫu nhiên mà những mối quan hệ truyền thống thường tiến triển từng bước, từ thân mật về cảm xúc đến gần gũi thể xác, theo một nhịp điệu tự nhiên. Chính những bước đi chậm rãi đó giúp các bên có cơ hội điều chỉnh, cân bằng cả kỳ vọng ngắn hạn lẫn dài hạn, đặc biệt là giữa nam và nữ.

Nhờ vậy, ít ai cảm thấy bị dẫn dắt sai lầm, bị lừa dối hay bị lợi dụng, và có nhiều khả năng tìm được người thực sự phù hợp. Do đó, trừ khi bạn thực sự chỉ tìm một cuộc vui ngắn hạn hay một tình bạn không dính dáng đến chuyện tình cảm, thì lựa chọn khôn ngoan hơn vẫn là: hãy để cả mức độ thân mật và cam kết tăng trưởng song hành, từng bước một. Đó là cách tốt nhất để bạn không bị mắc kẹt trong những mối quan hệ nửa vời, chẳng đi đến đâu. 

Jeremy S. Nicholson, M.A., M.S.W., Ph.D.  

Tài liệu tham khảo:

Csajbók, Z., & Berkics, M. (2017). Factor, factor, on the whole, who's the best fitting of all?: Factors of mate preferences in a large sample. Personality and Individual Differences, 114, 92-102.

Kenrick, D. T., Groth, G. E., Trost, M. R., & Sadalla, E. K. (1993). Integrating evolutionary and social exchange perspectives on relationships: Effects of gender, self-appraisal, and involvement level on mate selection criteria. Journal of Personality and Social Psychology, 64(6), 951-969.

Nguồn: Getting Stuck as Just Friends or as Friends With Benefits | Psychology Today