Khi ly hôn là điều khó tránh – trẻ con sẽ ra sao?

Trong suốt phần lớn lịch sử loài người, các mối quan hệ không được duy trì vì tình yêu. Người ta ở bên nhau để bảo vệ tài sản, đảm bảo địa vị, chia sẻ nguồn lực, đồng bộ công việc đồng áng – và quan trọng nhất là chăm lo phúc lợi cho con cái. Chỉ trong những giây phút gần đây nhất của tiến trình tiến hóa (tối đa 250 năm trở lại đây), chúng ta mới bước vào các mối quan hệ theo một hệ tư tưởng hoàn toàn khác, chịu ảnh hưởng từ một phong trào ý tưởng mang tên Chủ nghĩa Lãng mạn. Theo đó, điều quan trọng nhất trong một mối quan hệ không phải là tính thực tế, mà là cường độ cảm xúc kết nối hai người: tình dục thăng hoa đến đâu, mức độ thấu hiểu sâu sắc đến nhường nào, và liệu người bạn đời có còn là tri kỷ mà ta từng khao khát hay không.

Triết lý đầy tham vọng và khác biệt này về tình yêu đã tạo nên một bài toán nan giải cho điều mà từ xưa vốn được xem là ưu tiên hiển nhiên của bất kỳ cặp đôi nào: giữ cho con cái được sống dưới một mái nhà với cả cha lẫn mẹ. Từ buổi bình minh của các xã hội nông nghiệp định cư, sự đoàn kết gia đình được xem là mục tiêu cao cả hơn cả sự thỏa mãn nội tâm hay trạng thái tinh thần hân hoan của cha mẹ.

Rằng một người chồng có thể lặng lẽ rơi nước mắt vì sự xa cách tình cảm của vợ, hay một người vợ phải nén những cơn ngáp dài trước những câu chuyện lặp đi lặp lại của chồng, đều bị xem là điều đáng tiếc. Nhưng đây chắc chắn không phải là những lý do khiến một người muốn hay có cơ hội để rời bỏ tất cả và bắt đầu cuộc sống mới. Người ta ở lại bên nhau không phải vì đánh giá cao người bạn đời, mà vì bị ràng buộc bởi những nghĩa vụ khắt khe về thực tế, địa vị và tôn giáo. Niềm hạnh phúc như thơ ca hay cảm giác tuyệt vọng sâu thẳm chẳng có chút ảnh hưởng nào đến chuyện này.

Hệ thống đó, dẫu tàn nhẫn ở nhiều điểm, lại đem đến một sự rõ ràng nhất định – ít nhất là với trẻ con. Cha mẹ sẽ không bao giờ chia tay chỉ vì không hợp nhau về sở thích trò chuyện hay không còn thử nghiệm những tư thế mới mẻ trên giường. Trẻ con cũng không phải chuyển từ nhà này sang nhà kia hay bỗng có thêm một đống anh chị em cùng cha khác mẹ chỉ vì, cách đây vài năm, cha cảm thấy bị tổn thương khi mẹ không còn đáp lại những vuốt ve của ông vào ban đêm.

Ngày nay, bất kỳ ai cảm thấy bị tổn thương bởi sự tan vỡ của mối dây tình cảm với bạn đời đều phải đối diện với một lựa chọn mang tính bước ngoặt: Nên rời đi vì trái tim mình hay ở lại vì con cái?

Một lý thuyết phổ biến thường cố gắng mở rộng tinh thần của chủ nghĩa Lãng mạn sang lĩnh vực chăm sóc trẻ. Theo cách lý giải này, trẻ em cũng rất quan tâm đến sự chân thực trong mối quan hệ của cha mẹ. Chúng suy nghĩ và bận lòng về mức độ thành thật trong cảm xúc giữa hai người. Giống như người lớn, chúng cũng mong muốn tình yêu phải “đích thực.” Vì vậy, lời khuyên thường là các cặp đôi nên ly hôn, để dạy cho con trẻ bài học về tầm quan trọng của một cuộc sống dựa trên cảm xúc chân thật. Thà để trẻ có hai phòng ngủ, bốn anh chị em cùng cha khác mẹ, nhưng biết rằng ít nhất mẹ và cha, trong những mối quan hệ mới, đã tìm thấy hạnh phúc trọn vẹn và tình yêu đích thực.

Cách suy nghĩ này nghe rất hợp lý – và chắc chắn trong nhiều trường hợp, đây là lựa chọn đúng đắn. Nhưng cũng đáng cân nhắc một quan điểm khác, bắt đầu từ một chỗ đứng khác: với một cách phân tích hoàn toàn trái ngược về điều mà trẻ em thực sự mong muốn.

Theo quan điểm này, trẻ em được nhìn nhận như những sinh linh thực dụng, giống như những vị khách chọn ở trong một khách sạn nhất định, nơi chúng đã quen thuộc và thường rất yêu thích quản lý ở đó. Những gì các vị khách này mong mỏi nhất là một loạt các mục tiêu rất thiết thực và dễ hiểu:
– Chúng muốn thủ tục hành chính tối thiểu.
– Chúng muốn các “quản lý” (cha mẹ) sống hòa thuận và vui vẻ.
– Chúng muốn duy trì thói quen hàng ngày với ít thay đổi nhất có thể.
– Chúng không muốn phải gặp gỡ thêm những người mới.
– Chúng không muốn nhìn thấy một người lạ nửa kín nửa hở vào bữa sáng.
– Chúng không muốn những lời đồn thổi về “khách sạn” của mình khiến chúng bị bạn bè chế giễu.

Còn về những thứ khác? Trẻ con có lẽ chẳng bận tâm lắm:
– Chúng không quan tâm cha mẹ có đời sống tình dục đều đặn hay thú vị ra sao.
– Chúng không quan tâm liệu cha mẹ có phải là tri kỷ của nhau hay không.
– Chúng không quan tâm cha mẹ làm gì trong thời gian rảnh rỗi.

Những danh sách so sánh này bắt đầu gợi mở một câu trả lời khả dĩ cho câu hỏi: Có nên rời đi hay ở lại, nếu điều này liên quan đến phúc lợi của trẻ?

Câu trả lời có thể nghiêng về bất kỳ phía nào. Cả việc ở lại lẫn rời đi đều có thể phù hợp với mối quan tâm của trẻ, bởi hạnh phúc cảm xúc của cha mẹ không phải là trọng tâm của chúng. Trọng tâm ấy nằm ở mức độ xáo trộn trong cuộc sống của chúng.

Có những cách ở lại có thể gây ra sự xáo trộn lớn: những trận cãi vã khủng khiếp giữa “quản lý khách sạn” khiến các vị khách không thể tận hưởng kỳ nghỉ của mình. Và cũng có những cách rời đi tạo ra sự xáo trộn nghiêm trọng – hoặc hầu như không gây ra chút xáo trộn nào!

Điều khiến câu hỏi “Ở lại hay rời đi” trở nên khó khăn, thực chất là vì trẻ con không thực sự quan tâm bạn sẽ chọn cách nào. Chúng chỉ muốn một cuộc sống ổn định, bầu không khí dễ chịu và tâm trạng vui vẻ từ những người quản lý – điều đó có thể hoặc không thể đạt được, dù bạn ở lại hay ra đi. Mấu chốt nằm ở cách bạn thực hiện lựa chọn của mình.

Đối với những ai có ý định rời đi, có lẽ ta nên hình dung đến một vài giải pháp đổi mới:
– Thay vì để con cái phải di chuyển giữa hai ngôi nhà, tại sao không để cha mẹ thay phiên nhau làm điều đó?
– Thay vì để con trẻ tiếp xúc nhiều với những người bạn đời mới, chỉ cần cha mẹ là những người duy trì mối quan hệ ấy.
– Thay vì để con cái phải biết rõ những tổn thương và thất vọng sâu sắc giữa cha mẹ, chúng chỉ cần nhận ra rằng hai người lớn đang cư xử với nhau một cách hợp lý và tử tế.

Sự chú trọng vào các mối quan hệ chân thật và sống động về mặt cảm xúc, theo nhiều cách, là một bước tiến lớn của nhân loại. Nhưng chính điều đó cũng khiến chúng ta rơi vào một trạng thái mơ hồ khi cân nhắc xem điều gì thực sự quan trọng đối với con trẻ.

Quan điểm từ một thế giới phi-Lãng mạn có thể mang lại một câu trả lời rõ ràng: chúng ta không nhất thiết phải gắn bó suốt đời với một người mà mình đã mất kết nối, chỉ vì “lợi ích của con cái.” Tuy nhiên, nếu chọn rời đi, điều bắt buộc là phải đảm bảo rằng mọi việc đều được thực hiện để giữ cho nền tảng cuộc sống thực tế của trẻ ổn định nhất có thể – giống như một khách sạn đổi chủ nhưng luôn nỗ lực để khách không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi đằng sau hậu trường.

Cơn bão cảm xúc của chính chúng ta, không thể phủ nhận, thường quá mãnh liệt và cuốn lấy tâm trí ta. Một ngày nào đó, có thể con cái chúng ta cũng sẽ trải qua những hỗn loạn tương tự trong cuộc sống. Nhưng hiện tại, khi chúng vẫn còn là những đứa trẻ, chúng may mắn sống đơn giản và thực tế hơn rất nhiều. Điều chúng cần là biết chắc rằng chẳng ai “cắn xé” ai, rằng bữa sáng vẫn được dọn ra đúng giờ, đúng nơi như thường lệ, và rằng chúng không phải ngay lập tức làm thân với một nhóm “khách lạ” mới xuất hiện mà chúng chẳng hề có tâm trạng để kết bạn.

Đó mới chính là những ưu tiên hàng đầu mà chúng ta, với tư cách cha mẹ, cần ghi nhớ. Tất cả những điều còn lại, một cách thân thương nhất, chỉ nên là chuyện riêng của người lớn. Và những điều riêng tư ấy tốt nhất nên được giữ kín – ít nhất cho đến một ngày nào đó, nếu có – khi vị “khách” nhỏ năm xưa, giờ đã trưởng thành, đủ dũng cảm và tò mò để thực sự quan tâm đến những gì mà ban quản lý khách sạn từng phải trải qua trong suốt những năm tháng ấy.

Nguồn: WHAT ABOUT THE CHILDREN WHEN DIVORCE IS ON THE CARDS - The School Of Life