Không thấy ồn, không có nghĩa là ổn

Minh họa: Oona Tempest/KHN

Chúng ta biết rằng việc tiếp xúc với tiếng ồn lớn sẽ dẫn đến mất thính lực. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy ngay cả việc tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn ở mức thấp và trung bình, hoặc khi ta ngủ, cũng gây hại cho sức khỏe con người theo những cách khác nhau.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tiếng ồn là nguyên nhân môi trường gây ra các vấn đề sức khỏe lớn thứ hai, chỉ sau ô nhiễm không khí. Không chỉ ảnh hưởng đến thính lực, ô nhiễm tiếng ồn còn gây rối loạn giấc ngủ và tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, bệnh mạch vành…), bệnh chuyển hóa (tiểu đường, béo phì) và chứng mất trí nhớ.

Tầm nghe của con người dao động từ 16 - 130 decibel (dB). Viện Sức khỏe và an toàn lao động Hoa Kỳ (NIOSH) khuyến nghị người lao động không nên tiếp xúc với tiếng ồn lớn hơn 85 dB - cùng mức với tiếng ồn của máy cắt cỏ, máy hút bụi, trong hơn 8 giờ. Khi âm lượng tăng lên thì thời gian tiếp xúc cần giảm đi.

Ồn ngày hay đêm đều nguy

Tiếng ồn vào ban đêm, đặc biệt là tiếng ồn gián đoạn có tính chu kỳ như tiếng tàu hỏa đi qua định kỳ, tiếng máy bay cất cánh… đều gây nguy hại cho sức khỏe con người, ngay cả khi người đó đang ngủ hoặc không nhớ mình đã bị đánh thức. Theo WHO khuyến nghị, tiếng ồn vào ban đêm ở bên ngoài phòng ngủ dưới 40 dB và bên trong phòng ngủ nhỏ hơn 30 dB sẽ giúp chúng ta có giấc ngủ chất lượng.

Nhưng liệu có sự khác biệt về ảnh hưởng của tiếng ồn ban ngày và ban đêm đối với sức khỏe tim mạch hay không? Để tìm câu trả lời, Charlotte Roscoe - nhà nghiên cứu về sức khỏe và môi trường của Trường Y tế cộng đồng Harvard T.H Chan - cùng các cộng sự đã phân tích dữ liệu liên quan tới hơn 2,5 triệu phụ nữ Hoa Kỳ trong 30 năm (từ 1988 - 2018).

Các nhà nghiên cứu đã xem xét nhiều yếu tố có thể tác động đến mối liên hệ giữa tiếng ồn và tỉ lệ mắc bệnh tim mạch - chẳng hạn mật độ dân số, khu vực, mức độ ô nhiễm không khí và tình trạng kinh tế - xã hội của khu vực lân cận. 

Kết quả được công bố ngày 4-12 trên tập san Environmental Health Perspectives cho thấy không có sự khác biệt đáng kể và cả tiếng ồn ban ngày và ban đêm. Nói cách khác, ồn thời điểm nào thì đều góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.

"Nhiều người sống trên những con đường đông đúc nói đại ý, "Tôi thậm chí còn không nghe thấy tiếng ồn". Nhưng ngay cả khi bạn không nghe thấy hoặc không nhận thấy nó một cách có ý thức thì tiếng ồn vẫn có khả năng gây hại cho sức khỏe của bạn. Tôi nghĩ đó là điều ngạc nhiên lớn nhất khi bắt đầu nghiên cứu này" - Charlie Roscoe chia sẻ.

Mặc dù nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng lên là nhỏ - khoảng 4% khi tăng khoảng 4 dB, song khi tính trên tổng dân số thì đây sẽ là rủi ro rất lớn và sẽ đặt gánh nặng lên việc chăm sóc sức khỏe và nền kinh tế.

Trong các nhóm đối tượng thì người nghèo và trẻ em dễ chịu ảnh hưởng của ô nhiễm tiếng ồn hơn cả. Những người nghèo ít có sự lựa chọn về nhà ở, họ thường sống gần các hành lang giao thông như gần các tuyến đường sắt hay gần các khu công nghiệp đông đúc. Họ cũng ít có các biện pháp chống ồn như lắp đặt cửa cách âm cho căn nhà của mình.

Với trẻ em, khi não bộ đang trong giai đoạn phát triển, việc phải tiếp xúc với ô nhiễm tiếng ồn tại trường học hoặc gia đình có thể khiến các hormone căng thẳng tăng cao, làm giảm trí nhớ và thậm chí góp phần khiến trẻ bị tăng động.

Ồn thấp hay cao cũng hại

Việc tiếp xúc với tiếng ồn thấp hoặc vừa phải (dưới 85 dB - theo mức giới hạn được khuyến nghị) là phổ biến trong cuộc sống, như tiếng ồn giao thông trung bình là 53 dB hay tiếng ồn trên một con phố sầm uất khoảng 69 dB.

Những âm thanh lặp đi lặp lại, quen thuộc đến mức nhiều người không nghe thấy hoặc không nhận ra nó một cách có ý thức. Ngay cả các toa tàu có thể cực kỳ ồn ào nhưng "nếu âm thanh khá ổn định thì cuối cùng chúng ta sẽ không cảm nhận được nó" - Luca Fredianelli, kỹ thuật viên âm thanh của Hội đồng Nghiên cứu quốc gia Ý, cho biết.

Không thấy ồn không có nghĩa là mọi thứ đều ổn. Theo nghiên cứu công bố trên Environmental Health Perspectives ngày 28-11, thử nghiệm trên chuột cho thấy việc tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn vừa phải có thể gây ra các hành vi giống như căng thẳng, lo lắng.

Các nhà nghiên cứu đã cho chuột đực trưởng thành tiếp xúc với tiếng ồn vừa phải, mãn tính (85 dB trong 4 giờ mỗi ngày) trong 4 tuần. Kết quả quan sát được, chuột có những thay đổi hành vi như thường né tránh không gian và tình huống mới, hay tỏ ra nhạy cảm hơn khi tiếp xúc với các tiếng ồn lớn sau này. Ngay cả khi thử nghiệm kết thúc, chúng vẫn có những biểu hiện tương tự.

Khi phân tích mô não của chuột, các nhà nghiên cứu phát hiện tiếng ồn mãn tính được truyền từ vùng vỏ não thính giác đến và kích thích hạch hạnh nhân, đã gây ra căng thẳng mãn tính và một loạt thay đổi sinh lý bệnh như kháng insulin, tình trạng viêm và vấn đề tim mạch.

Và đương nhiên, mối liên hệ giữa tiếng ồn với sự lo lắng ở người có thể còn phức tạp hơn, đặc biệt ở nhóm phụ nữ - thường có nguy cơ mắc chứng rối loạn lo âu cao gấp đôi nam giới.

Camera tiếng ồn ở Berlin (trái) và New York. Ảnh: John MacDougall/AFP và Christopher Sadowski/New York Post

Tuyên chiến với tiếng ồn

Bảo vệ con người khỏi những tác hại của ô nhiễm tiếng ồn là thực sự cần thiết. Nhiều quốc gia đã có những quy định về mức tiếng ồn. Liên minh châu Âu bắt buộc các đoàn tàu chở hàng trên đường sắt phải có hệ thống phanh không ồn, dán nhãn chống ồn trên các thiết bị điện ngoài trời, phải giảm tiếng ồn trong sản xuất ô tô và tại các sân bay.

Paris cho lắp đặt máy ghi âm tiếng ồn và xử phạt những người lái xe vượt quá mức độ âm thanh cho phép. Berlin phân bố nhiều làn đường dành cho xe đạp và di chuyển làn đường cho phương tiện chạy bằng động cơ ra giữa, cách xa nhà cửa ven đường. Thụy Sĩ đã áp dụng "giờ yên tĩnh" trên toàn quốc, vào một giờ trưa của các ngày trong tuần và cả chủ nhật.

Thành phố New York lắp đặt các "camera chống ồn" trên phố. Thiết bị này sẽ được kích hoạt khi chúng ghi nhận âm thanh lớn hơn 85 dB. Đây sẽ là cơ sở để cơ quan bảo vệ môi trường phạt những người vi phạm với mức từ 800 - 2.500 USD, theo New York Times. Mặc dù có một vài lo ngại đối với quyền riêng tư nhưng nhiều người dân vẫn ủng hộ. Họ còn tỏ ra rất hào hứng muốn xem dữ liệu của camera và hy vọng thiết bị này góp phần làm giảm tiếng ồn của thành phố.

Nhìn chung, giải quyết trực tiếp vấn đề giao thông đường bộ, vốn là nguồn gây ra hầu hết tiếng ồn trong khu dân cư được coi là giải pháp hiệu quả nhất. Bằng cách đầu tư vào giao thông tích cực như cơ sở hạ tầng đi bộ và đi xe đạp, bao gồm cả xe đạp điện và phương tiện giao thông công cộng sạch như xe buýt điện hay tàu hỏa ít gây ô nhiễm, sẽ giúp các thành phố không chỉ giảm mức độ tiếng ồn mà còn giảm ô nhiễm không khí và giải quyết biến đổi khí hậu, mang lại những lợi ích đáng kể về sức khỏe cho người dân.

Tiếng ồn tác động tới cơ thể con người thế nào?

Để tìm hiểu về con đường tác động này, các nhà nghiên cứu đã chụp cắt lớp điện toán sọ não của các tình nguyện viên khỏe mạnh khi nghe những âm thanh khó chịu. Họ cũng đeo máy đo huyết áp và máy đo tiếng ồn để theo dõi sự thay đổi huyết áp và nhịp tim theo mức tiếng ồn.

Sau một đêm ngủ với âm thanh mô phỏng lại những tiếng ồn vào ban đêm phát xung quanh, những tình nguyện viên này có mức hormone adrenaline tăng cao, động mạch bị co cứng và các tế bào viêm tăng đột biến. Nguyên nhân là do các tiếng ồn tác động vào amygdala - hạch hạnh nhân, là trung tâm phát hiện căng thẳng của não.

Khi hạch hạnh nhân bị kích hoạt do tiếng ồn quá mức và thường xuyên, sẽ kích hoạt hệ nội tiết tiết ra các hormone căng thẳng như cortisol, adrenaline và kích thích hệ thần kinh giao cảm. Kết quả khiến cho nhịp tim tăng cao, tăng huyết áp và sản xuất ra các tế bào viêm. Sau một thời gian, những yếu tố này làm tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, đột quỵ… và tử vong.

Với mỗi mức tăng 10 dB thì cảm giác về âm lượng đến tai thường tăng gấp đôi. Do vậy, việc thường xuyên tiếp xúc với tiếng ồn, thậm chí thêm vài decibel trên mức vừa phải, đều có thể gây ra các phản ứng có hại cho sức khỏe.

Nguồn: Tuổi trẻ Cuối tuần