Kiêu Hãnh Chân Chính: 3 bí mật đã được kiểm chứng

Tôi đang nói đến lòng kiêu hãnh.

Trong số bảy tội lỗi chết người, lòng kiêu hãnh là một điều khá gây bối rối. Không ai khuyến khích lòng tham. Cơn thịnh nộ chỉ khiến bạn mất đi bạn bè. Và như câu nói vẫn thường nhắc, ghen tị chẳng mang lại niềm vui nào cả.

Nhưng chúng ta lại thấy việc tự hào về gia đình, đất nước, tôn giáo và bản thân là điều hoàn toàn bình thường. Chúng ta còn khuyến khích điều đó. Bạn đã bao giờ mong ai đó có thể “tự hào hơn về công việc của mình” chưa? Chắc chắn là có.

Không có lòng kiêu hãnh, cuộc sống dường như trống rỗng, vô vị. Thế nhưng, cùng lúc đó, ai cũng đồng ý rằng kiêu ngạo là điều không tốt. Không ai ưa những kẻ tự cao tự đại hay mắc chứng hoang tưởng về bản thân. (Thực tế, Dante từng gọi kiêu hãnh là tội lỗi nguy hiểm nhất trong bảy tội lỗi chết người.)

Và chính sự mâu thuẫn ấy đã được phản ánh ngay trong từ điển.

Trong Take Pride: Why the Deadliest Sin Holds the Secret to Human Success, tác giả chỉ ra rằng:

"Từ điển Merriam-Webster có hai định nghĩa về lòng kiêu hãnh—và chúng hoàn toàn trái ngược nhau. Một là 'sự tự cao quá mức, tự phụ.' Còn định nghĩa kia? 'Sự tự trọng hợp lý và chính đáng.'"

Vậy rốt cuộc, lòng kiêu hãnh là tốt hay xấu?

Nghiên cứu tâm lý cho thấy rằng lòng kiêu hãnh có hai dạng khác nhau. Một dạng mang đến động lực, ý chí bền bỉ giúp bạn trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Nó khiến bạn tử tế, nhân ái và được mọi người yêu mến. Những người sở hữu loại kiêu hãnh này thường hạnh phúc, khỏe mạnh, có danh tiếng và địa vị.

Còn dạng kia thì ngược lại. Nó dẫn bạn đến sự gian dối, lừa lọc và lợi dụng người khác. Nó đi kèm với sự hung hăng, thao túng và ám ảnh quyền lực.

Trong cuốn sách Take Pride: Why the Deadliest Sin Holds the Secret to Human Success, giáo sư Jessica Tracy đã giải thích những phát hiện đáng kinh ngạc về cách lòng kiêu hãnh có thể giúp cuộc sống của bạn thăng hoa—hoặc hủy hoại nó mãi mãi.

Dù muốn hay không, ai cũng có lòng kiêu hãnh. Vì thế, quan trọng là ta phải hiểu cách nuôi dưỡng nó một cách đúng đắn.

Giờ thì hãy cùng nhau đi sâu hơn vào bản chất của lòng kiêu hãnh…

Rốt Cuộc, Lòng Kiêu Hãnh Là Gì?

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng kiêu hãnh là dấu hiệu chung của địa vị xã hội. Các thí nghiệm được thực hiện trên khắp thế giới, ngay cả ở những nền văn hóa biệt lập, đều cho thấy con người có thể nhận diện chính xác biểu hiện của lòng kiêu hãnh với tỷ lệ cao hơn nhiều so với ngẫu nhiên.

Thậm chí, những vận động viên bẩm sinh đã bị mù cũng thể hiện dáng vẻ kiêu hãnh khi chiến thắng: ưỡn ngực, đẩy vai ra sau, nở nụ cười rạng rỡ. Vì họ chưa bao giờ nhìn thấy ai làm vậy, điều này cho thấy lòng kiêu hãnh gần như đã được lập trình sẵn trong bản năng con người.

Và khi bạn thể hiện lòng kiêu hãnh, những người xung quanh sẽ nhìn bạn như một người có địa vị cao hơn. Tín hiệu mà nó gửi đi mạnh mẽ đến mức nào? Rất mạnh mẽ.

Trong một cuộc phỏng vấn xin việc, nếu một ứng viên thể hiện sự tự hào và ứng viên còn lại tỏ ra xấu hổ, người có dáng vẻ kiêu hãnh sẽ được chọn—dù hồ sơ của họ kém hơn nhiều.

Trong Take Pride: Why the Deadliest Sin Holds the Secret to Human Success, tác giả viết:

"Những người tham gia thử nghiệm thường có xu hướng tuyển dụng ứng viên thể hiện sự kiêu hãnh, thay vì ứng viên thể hiện sự e dè, bất kể chất lượng hồ sơ của họ như thế nào."

Khá thú vị, đúng không? Hóa ra kiêu hãnh không hẳn là điều xấu. Nhưng chính tại đây, ranh giới đạo đức trở nên mơ hồ…

Hai Loại Kiêu Hãnh: “Chân Chính” Và “Ngạo Mạn”

Cả hai loại kiêu hãnh đều khiến bạn trông có vẻ thành công hơn. Nhưng chúng xuất phát từ những nền tảng khác nhau và mang lại những hệ quả hoàn toàn trái ngược.

Kiêu hãnh chân chính xuất hiện khi bạn tự hào về những gì mình đã đạt được bằng sự nỗ lực.

Kiêu hãnh ngạo mạn là khi bạn tin rằng mình vốn dĩ giỏi hơn tất cả mọi người.

Trong Take Pride: Why the Deadliest Sin Holds the Secret to Human Success, Jessica Tracy viết:

"Kiêu hãnh chân chính là niềm vui đến từ những thành tựu mà bạn đã phấn đấu để đạt được. Nó khiến bạn quan tâm đến người khác. Trong khi đó, kiêu hãnh ngạo mạn tạo ra sự ám ảnh về bản thân, thì kiêu hãnh chân chính lại khơi dậy lòng nhân ái và sự kết nối với mọi người… Những ai cảm thấy kiêu hãnh chân chính thường quy thành công của họ cho nỗ lực và sự chăm chỉ, thay vì một năng lực bẩm sinh."

Không khó để đoán xem loại kiêu hãnh nào sẽ khiến bạn bị ghét bỏ. Kiêu hãnh ngạo mạn khiến người khác kính nể bạn, nhưng không ai thực sự thích bạn.

Ngược lại, kiêu hãnh chân chính là thứ mà ai cũng nên vun đắp.

Bởi khi bạn xây dựng lòng tự hào dựa trên những gì bạn làm được, thay vì một niềm tin mù quáng vào sự vượt trội của bản thân, bạn sẽ nhận lại rất nhiều điều tốt đẹp.

Kiêu Hãnh Chân Chính Giúp Bạn Thành Công

Lòng kiêu hãnh chân chính không chỉ khiến bạn được yêu mến mà còn giúp bạn đạt được những thành tựu lớn hơn.

Nó mang lại động lực mạnh mẽ. Những người cảm thấy tự hào thực sự làm việc chăm chỉ gấp đôi so với những người khác.

Trong Take Pride: Why the Deadliest Sin Holds the Secret to Human Success, có một thí nghiệm thú vị:

"Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng những người được khuyến khích cảm thấy tự hào đã tự nguyện làm việc lâu hơn gần gấp đôi so với những người chỉ đơn thuần biết rằng mình đã hoàn thành tốt công việc… Điều này rất quan trọng, bởi nó cho thấy lòng kiêu hãnh có tác động trực tiếp đến hành vi, khiến mọi người kiên trì hơn."

Trong khi đó, kiêu hãnh ngạo mạn chỉ khiến bạn làm việc chăm chỉ khi có người khác chứng kiến—bởi vì bạn chỉ quan tâm đến việc gây ấn tượng với họ.

Vậy nên, nếu muốn trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình, hãy nuôi dưỡng lòng kiêu hãnh chân chính—bằng cách nỗ lực hết mình và tự hào về những gì mình đạt được.

Kiêu Hãnh Chân Chính: Bí Mật Của Thành Công và Hạnh Phúc

Không giống như kiêu hãnh chân chính, kiêu hãnh ngạo mạn không thực sự thúc đẩy con người làm việc nhiều hơn hay ít hơn. Nếu kiêu hãnh chân chính là động lực để bạn cố gắng đạt điểm cao hơn, thì kiêu hãnh ngạo mạn chỉ khiến bạn nỗ lực khi điều đó giúp bạn tạo ấn tượng với người khác. Những ai bị chi phối bởi kiêu hãnh ngạo mạn sẽ chỉ làm việc chăm chỉ khi họ thấy có lợi ích rõ ràng—một điều gì đó như quyền lực hay danh vọng. Họ sẽ không cố gắng đơn thuần vì cảm giác tự hào về bản thân.

Lòng kiêu hãnh chân chính không chỉ giúp bạn kiên trì mà còn nâng cao khả năng tự kiểm soát. Trong khi đó, kiêu hãnh ngạo mạn lại khiến con người bốc đồng hơn, thiếu trách nhiệm hơn.

Trong một nghiên cứu về khả năng chống lại cám dỗ hằng ngày của người Đức, các nhà khoa học phát hiện rằng những người cảm thấy tự hào mỗi khi họ cưỡng lại một sự cám dỗ—chẳng hạn như chọn một quả táo thay vì khoai tây chiên—đã thể hiện sự kiên định cao hơn trong những lần tiếp theo.

Rõ ràng, kiêu hãnh chân chính không phải là tội lỗi, cũng không phải điều đáng sợ. Nó giúp con người trở nên tử tế hơn, giàu lòng trắc ẩn hơn. Những ai có được cảm giác kiêu hãnh chân chính thường hào phóng và biết đồng cảm. Ngược lại, những người mang kiêu hãnh ngạo mạn lại trở nên ích kỷ hơn.

Một nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng, khi một người trải nghiệm khoảnh khắc kiêu hãnh chân chính, họ có xu hướng quan tâm đến người khác nhiều hơn. Trái lại, kiêu hãnh ngạo mạn lại khiến con người lạnh lùng và thờ ơ.

Vậy thì làm sao để ta có thể nuôi dưỡng lòng kiêu hãnh chân chính trong cuộc sống—và tránh xa sự kiêu hãnh ngạo mạn?

1) Hỏi Chính Mình: "Tôi Muốn Trở Thành Người Như Thế Nào?"

Chúng ta thường dành quá nhiều thời gian để nghĩ về những gì mình muốn có—một chiếc du thuyền lấp lánh, một kỳ nghỉ kéo dài hàng năm trời. Nhưng bạn đã bao giờ tự hỏi:
"Tôi muốn trở thành người như thế nào?"
"Những phẩm chất nào sẽ khiến tôi tự hào về chính mình?"
"Phiên bản tốt nhất của tôi là ai?"

Tập trung vào những giá trị nội tại này sẽ giúp bạn rèn giũa bản thân, tạo ra động lực mạnh mẽ và dẫn đến thành công. Trong khi đó, nếu bạn chỉ nỗ lực để gây ấn tượng với người khác, bạn sẽ không bao giờ đạt được kết quả bền vững.

Các nhà nghiên cứu đã theo dõi hơn 10.000 học viên tại Học viện Quân sự West Point và phát hiện ra một điều thú vị:

• Những người chọn West Point vì lý do nội tại—họ muốn trở thành một nhà lãnh đạo tốt—có tỷ lệ tốt nghiệp cao hơn, được thăng chức sớm hơn và thành công hơn sau mười năm.
• Ngược lại, những người đến West Point vì động cơ bên ngoài—chẳng hạn như mong muốn có danh tiếng hay một tấm bằng ấn tượng—có tỷ lệ tốt nghiệp thấp hơn và ít khả năng trở thành sĩ quan hơn.

Nghiên cứu kết luận:

"Những học viên chọn West Point vì mong muốn trở thành một sĩ quan giỏi hoặc một nhà lãnh đạo xuất sắc trong bất kỳ lĩnh vực nào đã có sự nghiệp thành công hơn sau mười năm, so với những người đến trường chỉ vì muốn có một tấm bằng danh giá hay kiếm được nhiều tiền… Để có kết quả tốt nhất trong sự nghiệp, bạn cần làm việc chăm chỉ không phải vì bất kỳ phần thưởng nào, mà vì mong muốn trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình."

Tất cả chúng ta đều khao khát hạnh phúc, và thường lầm tưởng rằng hạnh phúc đến từ những thứ ta sở hữu, thay vì từ con người ta trở thành và cách ta sống. Nhưng thực tế, nỗ lực để trở thành phiên bản tốt nhất của bản thân không chỉ giúp bạn thành công hơn, mà còn khiến bạn hạnh phúc hơn.

Vậy bây giờ, khi đã có hình dung về phiên bản tốt nhất của mình, bước tiếp theo là gì?

2) Nhắc Nhở Bản Thân Thường Xuyên

Một khi bạn đã xác định được những phẩm chất và giá trị mình muốn theo đuổi, bạn cần có những lời nhắc nhở. Bởi lẽ, hoàn cảnh xung quanh có tác động rất lớn đến hành vi của bạn, dù bạn có nhận ra hay không. Khi bị cám dỗ làm điều không đúng, bạn cần một sự nhắc nhở để quay về với những gì đúng đắn.

Nghiên cứu của Nicholas Christakis tại Đại học Yale đã chỉ ra rằng, khi ta bao quanh mình bằng những con người mà ta muốn trở thành, ta có xu hướng dần trở nên giống họ.

Bên cạnh đó, các nghiên cứu cũng chứng minh rằng những lời nhắc nhở có ảnh hưởng tích cực đến hành vi của ta. Chính chúng giúp ta phát triển bản thân và nuôi dưỡng lòng kiêu hãnh chân chính.

"Khi ta được nhắc nhở về bản sắc của mình, hoặc về một khía cạnh nào đó trong con người ta, ta có xu hướng cư xử theo cách phù hợp với hình ảnh ấy. Kết quả là, ta hành động giống với những gì ta đang nghĩ về bản thân, bất kể hành vi đó có lợi hay không có lợi cho con người tổng thể của ta."

Hãy thử nghĩ xem: Có tôn giáo nào chỉ cần tham gia một khóa học ngắn vào cuối tuần là trở thành người tốt trọn đời không? Không hề. Hầu hết đều có những buổi lễ, những nghi thức cầu nguyện hay thiền định diễn ra thường xuyên. Và những điều đó chính là những lời nhắc nhở.

Nhưng đây là câu hỏi quan trọng: Làm thế nào để bạn có thể hình dung rõ ràng về con người mình muốn trở thành, thường xuyên nhắc nhở bản thân về điều đó mà không rơi vào cái bẫy của lòng kiêu hãnh ngạo mạn, khi bạn bắt đầu thấy mình giỏi giang hơn người khác?

3) Tập Trung Vào Nỗ Lực, Không Phải Tài Năng Bẩm Sinh

Khi bạn công nhận thành tựu của mình đến từ nỗ lực, bạn sẽ hiểu rằng người khác cũng có thể làm được. Bạn không phải là một cá nhân vượt trội hơn người khác ngay từ đầu, mà bạn đã rèn luyện, cố gắng để đạt được kết quả. Và chính điều đó khiến bạn trở nên đồng cảm, rộng lượng hơn, đồng thời mang lại lòng kiêu hãnh chân chính thay vì sự tự mãn.

"Sự khác biệt giữa hai dạng kiêu hãnh—một bên là tự hào vì những gì có thể kiểm soát và đạt được qua hành động, một bên là tự hào vì những yếu tố không thể kiểm soát và gắn liền với danh tính cá nhân—chính là điểm mấu chốt giúp ta phân biệt chúng.
Lòng kiêu hãnh chân chính là phản ứng cảm xúc trước những thành công có được từ sự nỗ lực thực sự. Trong khi đó, lòng kiêu hãnh ngạo mạn lại là cảm giác tự hào xuất phát từ những thành công mà ta cho rằng mình đạt được chỉ vì con người mình vốn dĩ đã như thế.

Đó là lý do tại sao lòng kiêu hãnh chân chính luôn gắn liền với cảm giác thành tựu và phát triển bản thân, còn lòng kiêu hãnh ngạo mạn lại dẫn đến sự tự cao và ngạo mạn. Nếu bạn tin rằng mình thành công vì làm việc chăm chỉ, bạn sẽ cảm thấy tự tin, có động lực, và đạt được nhiều thành tựu hơn. Nhưng nếu bạn nghĩ mình thành công đơn giản vì "tôi giỏi hơn người khác", thì thật dễ hiểu khi bạn có xu hướng tự mãn và kiêu ngạo."

Tóm Lại

Làm thế nào để lòng kiêu hãnh không trở thành tội lỗi mà trở thành sức mạnh giúp bạn trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình?

• Tự hỏi: "Tôi muốn trở thành ai?" Đừng chỉ nghĩ đến những gì mình muốn sở hữu hay cách gây ấn tượng với người khác. Hãy nghĩ đến những phẩm chất mà bạn muốn được nhắc đến khi người ta nói về bạn.
• Nhắc nhở bản thân thường xuyên: Dùng ghi chú, hình ảnh truyền cảm hứng hay bất cứ thứ gì có thể giúp bạn giữ vững con đường mình đã chọn.
• Tập trung vào nỗ lực, không phải tài năng: Không ai sinh ra đã xuất sắc. Nhưng sự rèn luyện có thể tạo ra những kết quả phi thường. Và đó mới là điều đáng tự hào.

Lòng kiêu hãnh không phải là thứ ta cần né tránh. Chỉ là, ta cần nuôi dưỡng đúng loại kiêu hãnh.

Có thể ngay lúc này, bạn chưa có nhiều điều để tự hào. Không sao cả. Như câu nói nổi tiếng: "Ai cũng có thể trông thật ngầu, nhưng để thực sự tuyệt vời thì cần phải rèn luyện." Trở thành phiên bản tốt nhất của bản thân là một hành trình dài. Nó không mang lại niềm vui tức thì như việc khoe khoang hay phô trương, nhưng đó là một khoản đầu tư cho bạn của tương lai—và nó sẽ không biến bạn thành một kẻ kiêu ngạo trên đường đi.

Triết gia khắc kỷ Epictetus từng nói: "Không có điều vĩ đại nào được tạo nên trong chốc lát."

Và điều vĩ đại đó có thể chính là bạn.

Nguồn: This Is The Deadly Sin That Makes Life Awesome: 3 Proven Secrets – Bakadesuyo