Làm sao để sống sót trong môi trường công sở độc hại: 3 bí quyết từ nghiên cứu

Thực ra, vấn đề không chỉ dừng lại ở sự khó chịu—dù bạn có nhận ra hay không. Những ông sếp tồi tệ hay đồng nghiệp khó ưa không chỉ làm bạn mệt mỏi mà còn kéo giảm hiệu suất làm việc, bào mòn sự đồng cảm của bạn và thậm chí có thể khiến bạn mắc bệnh tim.

Trong cuốn The Asshole Survival Guide: How to Deal With People Who Treat You Like Dirt (Hướng Dẫn Sinh Tồn Trước Kẻ Tồi Tệ: Làm Sao Để Ứng Phó Với Những Người Đối Xử Với Bạn Như Rác), tác giả đưa ra những con số đáng báo động:

Những y tá mới vào nghề bị bác sĩ và y tá kỳ cựu bắt nạt thường có xu hướng làm việc hời hợt hơn và dần mất đi sự đồng cảm với bệnh nhân. Những nhân viên dịch vụ thường xuyên bị khách hàng quấy rối sẽ có nhiều vấn đề về sức khỏe thể chất và tinh thần hơn, đồng thời ít gắn bó với công việc hơn… Một nghiên cứu kéo dài 20 năm trên 6.000 viên chức Anh cho thấy, những người có sếp hay chỉ trích vô cớ, không lắng nghe ý kiến và hiếm khi khen ngợi nhân viên có nguy cơ bị đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và tử vong vì bệnh tim cao hơn đáng kể.

Chúng ta từng bàn về cách đối phó với những kẻ tự luyến, những kẻ thao túng tâm lý và những kẻ bắt nạt nơi công sở. Nhưng lần này, hãy lắng nghe lời khuyên từ chuyên gia hàng đầu về việc sống sót giữa “bầy quái vật” văn phòng.

Giáo sư Bob Sutton từ Đại học Stanford—tác giả cuốn sách The Asshole Survival Guide—đưa ra hàng loạt chiến lược xuất sắc giúp bạn giữ vững tinh thần giữa môi trường đầy rẫy những con người khó chịu. Dưới đây là một số bí quyết đáng giá nhất.

[Images: Laurentiu Iordache/Adobe Stock]

1. Né Đạn, Như Neo Trong "Ma Trận"

Chiến thuật số một khi đối phó với những con người độc hại nơi công sở là gì? Tránh xa họ ra.

Điều đó không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng trước khi bạn nghĩ đến việc trả thù, hãy tự hỏi: Làm sao để giảm thiểu tối đa sự tiếp xúc?

Bởi lẽ, điều tồi tệ nhất mà những “quái vật” công sở này có thể làm với bạn không phải là khiến bạn bực bội hay stress—mà là biến bạn trở thành một trong số họ. Cũng giống như trong những bộ phim về zombie hay ma cà rồng, chỉ cần ở gần một kẻ xấu tính đủ lâu, nguy cơ bạn trở nên giống họ sẽ tăng gấp đôi.

Nghiên cứu năm 2016 chỉ ra rằng:

Nếu có một đồng nghiệp độc hại ngồi trong bán kính 25 feet (khoảng 7,5 mét) quanh bạn, khả năng bạn cũng trở nên tiêu cực tăng hơn gấp đôi (tăng 112,5%).

Vậy nên, nếu có thể, hãy đề nghị chuyển chỗ ngồi. Nếu không được, hãy tìm cách làm việc trong phòng họp, khu vực chung hoặc bất kỳ không gian nào giúp bạn tránh xa nguồn năng lượng tiêu cực.

2. Tìm Đồng Minh

Nếu việc tránh né không phải là lựa chọn, hãy tìm cho mình một nhóm hỗ trợ. Một trong những cách hiệu quả nhất để đối phó với đồng nghiệp khó ưa là kết bè kết phái với những người đồng cảnh ngộ.

Nếu may mắn, bạn có thể tìm được một người sếp có khả năng bảo vệ nhân viên. Nhưng ngay cả khi không có, những đồng nghiệp cùng chí hướng cũng có thể giúp bạn giảm áp lực.

Bạn và nhóm của mình có thể luân phiên nhau “nhảy lên lựu đạn” – nghĩa là thay phiên nhau đối phó với kẻ khó chịu, để những người còn lại có chút thời gian thư giãn và tập trung vào công việc thực sự.

Một nghiên cứu năm 2013 trên gần 2.000 nha sĩ ở Phần Lan đã chỉ ra rằng:

Những nha sĩ làm việc ăn ý với trợ lý của họ sẽ ít bị áp lực hơn khi đối mặt với bệnh nhân khó tính, đồng thời làm việc hiệu quả hơn. Lý do là vì các trợ lý nha khoa có thể đóng vai trò như một “tấm đệm,” giúp nha sĩ giảm bớt những căng thẳng không đáng có từ bệnh nhân.

Nói cách khác, nếu bạn có đồng minh, họ có thể giúp bạn làm dịu bớt những tình huống căng thẳng và giảm thiểu những rắc rối mà bạn phải đối diện.

3. "Treo Chuông Lên Cổ Mèo"

Nhưng nếu không có nơi nào để trốn và bạn buộc phải tiếp xúc trực tiếp với một ông sếp “khó ở” suốt ngày rình rập làm phiền nhân viên thì sao? Hãy trở thành một chú chuột khôn ngoan và tìm cách treo chuông lên cổ con mèo.

Nếu sếp có một trợ lý thân cận, hãy cố gắng xây dựng mối quan hệ tốt với người đó. Họ có thể là “radar” giúp bạn nắm bắt tâm trạng của sếp—liệu hôm nay sếp đang vui vẻ hay chuẩn bị nổi trận lôi đình?

Trong cuốn The Asshole Survival Guide, tác giả chia sẻ:

Ở một số nơi, trợ lý hành chính của sếp thường đóng vai trò như “người đưa tin,” cảnh báo đồng nghiệp khi sếp đang có tâm trạng tồi tệ (cần tránh xa hoặc tiếp cận cẩn thận) hoặc khi sếp đang vui vẻ (là thời điểm thích hợp để trao đổi công việc hoặc đề xuất ý tưởng).

Biết được “khí hậu” trong văn phòng có thể giúp bạn tránh được những cơn bão không cần thiết. Nếu hôm nay sếp đang hầm hầm như một con rồng phun lửa, có lẽ tốt nhất bạn nên tránh mặt và chờ một ngày đẹp trời hơn.

Những Mẹo Tâm Lý Giúp Bạn Giữ Vững Tâm Hồn

Liệu pháp nhận thức – hành vi (Cognitive Behavioral Therapy) có một khái niệm gọi là “tái thẩm định” (reappraisal). Hiểu đơn giản, đó là cách bạn nhìn nhận lại vấn đề theo một góc độ khác. Bạn có thể không thay đổi được hoàn cảnh, nhưng bạn hoàn toàn có thể thay đổi cách mình phản ứng với nó. (Xin gửi lời chào đến những người anh em Khắc Kỷ vĩ đại!)

Không phải là khủng hoảng—chỉ là một thử thách. Không phải là bực bội—chỉ là một câu đố cần giải. Họ không phải là một gã sếp không thể chịu đựng—chỉ là một đứa trẻ cáu kỉnh.

Trong cuốn The Asshole Survival Guide: How to Deal With People Who Treat You Like Dirt, tác giả chỉ ra rằng:

Các nhà tâm lý học xã hội đã chứng minh rằng việc nhìn nhận lại (hay "tái thẩm định") một sự kiện tiêu cực theo hướng tích cực hơn—dù không phải là phương thuốc chữa bách bệnh—có thể mang lại sự nhẹ nhõm đáng kể. Chẳng hạn, cùng một trải nghiệm, nếu bạn xem đó là một thử thách thú vị thay vì một mối đe dọa đáng sợ, thì cảm xúc và hiệu suất làm việc của bạn cũng sẽ thay đổi theo hướng tích cực.

Hãy ngừng cá nhân hóa những áp lực mà người khác tạo ra cho bạn. Nếu họ nổi nóng, nếu họ gây khó dễ, đó là vấn đề của họ—không phải của bạn. Đừng xem việc đối phó với họ là một cơn ác mộng. Hãy học cách nhìn nhận nó như một trò chơi—giống như cách những người lính đặc nhiệm SEAL hay biệt đội quân đội tinh nhuệ vẫn làm khi phải đối diện với căng thẳng.

Nhưng dù thế nào, cũng sẽ có những lúc bạn phải giao tiếp với người khiến bạn đau đầu. Và có thể, họ sẽ tiếp tục la hét, làm mình làm mẩy. Khi điều đó xảy ra, hãy học hỏi từ những nhân viên thu nợ—những người thường xuyên bị khách hàng mắng nhiếc. Càng bị công kích, bạn càng phải chậm rãi, bình tĩnh.

"Chúng tôi được dạy rằng: Khi con nợ tức giận—la hét, chửi bới, xúc phạm—chúng tôi càng phải ngừng lại lâu hơn trước khi trả lời và nói chuyện càng điềm đạm, rõ ràng càng tốt."

Những nhà đàm phán con tin và các nhà tâm lý học lâm sàng cũng dùng chiến thuật này để đối phó với những kẻ mất kiểm soát nhất.

Vậy nên, bạn có thể thay đổi cách nhìn nhận hoặc làm chậm nhịp độ để giúp mình vượt qua. Nhưng đừng để những chiến thuật này khiến bạn trở nên thụ động trước những hành vi độc hại nghiêm trọng. Vậy nếu bạn muốn phản kháng, phải làm sao?

Làm Sao Để Đáp Trả?

Tóm gọn tất cả nghiên cứu trong một từ: Đừng.

Phản kháng thường không mang lại kết quả như bạn mong đợi. Trước hết, nó hiếm khi có tác dụng. Như Bob Sutton chỉ ra:

Hornstein phát hiện rằng 68% những nỗ lực trả đũa mà ông nghiên cứu đều thất bại trong việc ngăn chặn những ông sếp lạm quyền.

Thậm chí, khao khát trả thù chỉ khiến bạn thêm khổ sở.

Carlsmith giải thích: "Thực tế, những người trừng phạt thường ám ảnh về hành động của mình và cảm thấy tệ hơn cả những người không thể trả đũa." Những ai không có cơ hội phục hận buộc phải buông bỏ và tập trung vào điều khác.

Tìm công việc mới, chuyển bộ phận, hoặc đơn giản là tránh xa kẻ gây rắc rối sẽ giúp bạn tránh khỏi những hệ lụy khó lường và đặt bạn lên con đường dẫn đến hạnh phúc.

Nhưng nếu bạn vẫn nuôi ý định trả đũa, được thôi—bạn chính là kẻ thích bắt nạt đấy! Đây sẽ là phương án cuối cùng, dành riêng cho trường hợp khẩn cấp.

3 Vũ Khí Bạn Cần Nếu Muốn Phản Công

Trước khi dấn thân vào cuộc chiến, Bob khuyên bạn nên cân nhắc ba yếu tố quan trọng:

1. Bạn có bao nhiêu quyền lực? Nếu bạn chỉ là một nhân viên quèn mà kẻ bắt nạt là giám đốc điều hành, chúc may mắn! Nhưng nếu đó là đồng nghiệp ngang cấp, bạn có cơ hội cao hơn.
2. Bằng chứng. Tránh biến sự việc thành câu chuyện “anh nói, cô nói”. Hãy ghi chép lại những lần bị lạm quyền, lưu lại email, tin nhắn—bất cứ thứ gì có thể làm bằng chứng.
3. Sự đoàn kết. Đây là yếu tố quan trọng nhất. Đừng chiến đấu một mình. Nghiên cứu cho thấy, một nỗ lực tập thể nhằm lật đổ kẻ xấu sẽ thành công và an toàn hơn nhiều so với việc bạn đơn độc trở thành “anh hùng”.

Giáo sư Pamela Lutgen-Sandvik đã nghiên cứu và phát hiện rằng: Khi các nhân viên bị bắt nạt liên kết lại để chống trả, có đến 58% kẻ gây hại bị trừng phạt và không một nhân viên nào bị sa thải. Nhưng khi họ đấu tranh một mình, chỉ 27% kẻ bắt nạt bị xử lý, và thậm chí 20% nạn nhân lại bị đuổi việc.

Và nếu bạn quyết định báo cáo sự việc với cấp trên hoặc phòng nhân sự, bạn sẽ có nhiều cơ hội được lắng nghe hơn nếu bạn có bằng chứng rõ ràng và thể hiện rằng mình đang hành động vì lợi ích chung, chứ không chỉ để trả đũa cá nhân.

Nghiên cứu về “cơn giận đạo đức” cho thấy rằng, một cuộc đối đầu có nhiều khả năng thay đổi hành vi kẻ xấu, được xã hội chấp nhận và nhận được sự ủng hộ hơn nếu:

1. Hành động có cơ sở rõ ràng – có bằng chứng chứng minh người đó thực sự làm điều sai trái.
2. Mục đích mang tính xây dựng – hành động nhằm cải thiện môi trường chung, chứ không chỉ là một sự bùng phát cảm xúc ích kỷ hay ham muốn trả thù mù quáng.

Vậy là ta đã học được rất nhiều điều từ Bob. Giờ hãy cùng tổng kết lại và khám phá cách bạn có thể nhìn nhận lại những hành vi tệ hại mà chẳng cần phải gắng sức…

Tóm Lại

Giáo sư Bob Sutton từ Stanford đã đưa ra những lời khuyên về cách đối phó với những con người “không thể chịu nổi” trong môi trường độc hại:

Tránh xa họ: Chuyển chỗ ngồi, tìm đồng minh hoặc gắn chuông vào cổ con mèo để biết khi nào nó xuất hiện.

Thay đổi cách nhìn nhận: Đó không phải là thảm họa, mà là một thử thách. Không phải một bài viết dở tệ, mà là một tuyệt tác để đời.

Đáp trả—nhưng phải cẩn trọng: Đừng trả thù. Nhưng nếu buộc phải làm, hãy đánh giá cán cân quyền lực, thu thập bằng chứng, tìm kiếm sự hỗ trợ và tập trung vào lợi ích chung.

Việc nhìn nhận lại sự việc có một sức mạnh phi thường. Bạn vẫn luôn làm điều đó—chỉ là nhiều khi bạn không nhận ra.

Nhiều năm trước, tôi từng có một ông chủ nhà khủng khiếp. Chỉ cần nói chuyện với ông ta thôi là tôi đã phải kiềm chế không nghĩ đến việc chôn giấu ông vào luống hoa trước nhà.

Nhưng David—người bạn cùng phòng của tôi—lại hoàn toàn điềm tĩnh khi đối mặt với gã đó. Tôi hỏi: “Làm sao cậu chịu nổi?”

David chỉ đáp gọn lỏn: “Mẹ ông ta bị ung thư.”

Chỉ trong một khoảnh khắc, ông chủ nhà từ một kẻ khó ưa trở thành một con người đang chịu đựng nỗi đau. Ông ta vẫn thô lỗ như cũ, nhưng từ giây phút ấy, tôi chẳng còn để tâm đến thái độ của ông ta nữa. Tôi đã vô thức thay đổi cách nhìn nhận về ông, mà chẳng cần cố gắng.

Bài Học Cuối Cùng

Đối đầu với hành vi tồi tệ hiếm khi đem lại kết quả tốt đẹp. Tránh né là một chiến lược hay, nhưng không phải lúc nào cũng khả thi. Cả hai cách này đều dựa vào việc thay đổi thế giới bên ngoài—và đó là điều không dễ dàng.

Nhưng có một thứ bạn luôn kiểm soát được: cách bạn nhìn nhận mọi chuyện.

Vậy nên, hãy biến những hành vi khó chịu thành điều gì đó dễ chịu hơn trong tâm trí bạn. Và khi đã dệt nên một câu chuyện dễ thở hơn…

Bước tiếp theo: Chạy ngay đi! 

Nguồn: This Is How To Survive In A Toxic Workplace: 3 Secrets From Research – Bakadesuyo