Liệu đàn ông và phụ nữ có thể làm bạn?

Nếu đàn ông đến từ sao Hỏa và phụ nữ đến từ sao Kim, thì có lẽ điều này lý giải cho một niềm tin chung: Đàn ông và phụ nữ không thể thực sự làm bạn. Nguyên nhân? Có thể là sự hấp dẫn giới tính gần như luôn tồn tại giữa một người đàn ông và một người phụ nữ dị tính. Có thể là sự ghen tuông khó tránh của một nửa kia khi người yêu kết bạn với người khác giới. Hoặc cũng có thể do những khác biệt vốn dĩ giữa hai giới. Vậy nên, điều đó là không thể. Đúng không?

Sai. Theo các chuyên gia quan hệ, ý niệm rằng đàn ông và phụ nữ không thể làm bạn bắt nguồn từ một thời đại mà phụ nữ chỉ ở nhà, còn đàn ông ra ngoài làm việc, và cách duy nhất họ có thể gặp gỡ là thông qua tình yêu lãng mạn. Linda Sapadin, một nhà tâm lý học tại Valley Stream, New York, giải thích: “Bây giờ, họ cùng làm việc, cùng tham gia các hoạt động thể thao và giao lưu xã hội.” Sự chuyển đổi văn hóa này đã khuyến khích các nhà tâm lý học, xã hội học và chuyên gia giao tiếp đưa ra một thông điệp mới: Dù có thể phức tạp, đàn ông và phụ nữ vẫn có thể xây dựng tình bạn thân thiết. Thậm chí, điều này còn mang lại nhiều lợi ích đáng kể.

Xã hội từ lâu đã xem tình yêu lãng mạn như mối quan hệ điển hình giữa nam và nữ vì nó tạo ra con cái và duy trì sự sống. Trong khi đó, tình bạn khác giới – như các nhà nghiên cứu gọi – lại bị xem nhẹ hoặc bỏ qua. Chúng ta có quy tắc ứng xử cho tình yêu lãng mạn (tán tỉnh, hẹn hò, kết hôn, sinh con) và cả tình bạn cùng giới (con trai kết nối qua các hoạt động, con gái qua tâm sự và chia sẻ). Nhưng hiếm khi có những ví dụ rõ ràng về tình bạn thuần khiết giữa nam và nữ, khiến chúng ta bối rối khi định nghĩa loại mối quan hệ này.

Một phần sự nhầm lẫn này bắt nguồn từ truyền thông. Bộ phim kinh điển “When Harry Met Sally” với sự tham gia của Meg Ryan và Billy Crystal đã thuyết phục cả một thế hệ rằng tình dục luôn là rào cản giữa nam và nữ, khiến tình bạn thật sự trở nên bất khả thi. “Bộ phim đó đã kéo lùi tiềm năng cho tình bạn khác giới khoảng 25 năm,” Michael Monsour, phó giáo sư ngành truyền thông tại Đại học Colorado ở Denver, đồng thời là tác giả cuốn sách “Phụ Nữ Và Đàn Ông Làm Bạn”, nhận định.

Truyền hình cũng không khá hơn. “Gần như mỗi khi bạn thấy một mối quan hệ bạn bè giữa nam và nữ, cuối cùng nó đều biến thành tình yêu,” Monsour nói. Hãy nghĩ đến Sam và Diane, hay Chandler và Monica. Những hình ảnh văn hóa này rất khó để vượt qua. Không có gì lạ khi chúng ta luôn mặc định rằng nam và nữ chỉ đang trên con đường dẫn đến tình yêu.

Nhưng đó chỉ là một trong những rào cản lớn nhất. Don O'Meara, Tiến sĩ tại Đại học Cincinnati-Raymond Walters College, đã công bố một nghiên cứu quan trọng trên tạp chí Sex Roles về những trở ngại lớn nhất đối với tình bạn khác giới. “Tôi bắt đầu nghiên cứu vì một trong những người bạn thân nhất của tôi là phụ nữ,” O'Meara chia sẻ. “Cô ấy từng hỏi tôi, ‘Anh có nghĩ rằng ai khác có được tình bạn tuyệt vời như chúng ta không?’”

Sau khi xem xét các nghiên cứu hiếm hoi hiện có, O'Meara đã xác định những thách thức chính trong tình bạn giữa nam và nữ: định nghĩa mối quan hệ, đối mặt với sự hấp dẫn giới tính, nhìn nhận nhau như những người bình đẳng, vượt qua phản ứng từ xã hội và tìm được cơ hội gặp gỡ ban đầu.

THÁCH THỨC #1

Định nghĩa mối quan hệ: Bạn hay người yêu?

Tình yêu thuần khiết không lẫn dục vọng thật sự tồn tại, O'Meara khẳng định, và một nghiên cứu với 20 cặp bạn bè được công bố trên Tạp chí Các Mối Quan hệ Xã hội và Cá nhân đã củng cố quan điểm này. Trong nghiên cứu đó, Heidi Reeder từ Đại học Boise State xác nhận rằng “sự hấp dẫn trong tình bạn” – hay mối liên kết không bị chi phối bởi dục vọng – là một kiểu gắn kết hoàn toàn có thật mà con người có thể trải nghiệm. Tuy nhiên, việc phân biệt giữa cảm xúc lãng mạn, cảm xúc tình dục và cảm xúc thuần túy bạn bè lại vô cùng khó khăn.

“Con người không biết cảm xúc nào là phù hợp đối với người khác giới, trừ khi đó là những gì mà văn hóa của chúng ta định nghĩa là phù hợp,” O'Meara chia sẻ. “Bạn biết rằng mình yêu quý ai đó, thích sự hiện diện của họ, nhưng không đủ để hẹn hò hay kết hôn. Điều đó có nghĩa là gì?”

THÁCH THỨC #2

Vượt qua sự hấp dẫn: Hãy nói về tình dục

Thực tế rằng sự hấp dẫn tình dục có thể bất ngờ chen vào một tình bạn khác giới là điều luôn lẩn khuất trong tiềm thức. Một cái ôm thuần túy cũng có thể đột nhiên mang một ý nghĩa tình cảm nhiều hơn. “Bạn đang cố gắng duy trì mối quan hệ bạn bè thuần túy,” O'Meara giải thích, “nhưng phần nam-nữ trong bạn lại xen vào làm rối mọi thứ.” Sự hấp dẫn, dù mong muốn hay không, rất khó để phớt lờ.

Trong một nghiên cứu khác trên Tạp chí Các Mối Quan hệ Xã hội và Cá nhân, Sapadin đã hỏi hơn 150 người, cả nam lẫn nữ, về điều họ thích và không thích trong các mối quan hệ bạn bè khác giới. Đứng đầu danh sách những điều phụ nữ không thích: căng thẳng tình dục. Đối với nam giới, ngược lại, họ thường cho rằng sự hấp dẫn tình dục chính là lý do họ bắt đầu tình bạn, và đôi khi điều đó thậm chí làm sâu sắc thêm mối quan hệ. Dù thế nào đi nữa, 62% người tham gia thừa nhận rằng sự căng thẳng tình dục có tồn tại trong tình bạn khác giới.

THÁCH THỨC #3

Xây dựng sự bình đẳng: Cuộc đấu tranh quyền lực

Tình bạn đúng nghĩa là mối quan hệ giữa hai người bình đẳng. Nhưng O'Meara cho rằng, “trong một nền văn hóa mà đàn ông từ lâu luôn được coi là ‘bình đẳng hơn’ phụ nữ, thì quyền lực và uy thế của nam giới vô tình trở thành gánh nặng mà cả hai bên mang vào mối quan hệ.” Phụ nữ có nguy cơ vô thức chấp nhận vai trò phục tùng trong tình bạn khác giới, mặc dù điều này đang dần thay đổi khi xã hội bắt đầu đối xử bình đẳng hơn giữa hai giới.

THÁCH THỨC #4

Áp lực từ xã hội: Đối mặt với những ánh nhìn nghi ngờ

Xã hội có lẽ vẫn chưa hoàn toàn sẵn sàng chấp nhận tình bạn giữa đàn ông và phụ nữ mà không có yếu tố tình dục. Những người có bạn thân khác giới thường phải đối mặt với những lời châm chọc, ánh mắt ngờ vực và những câu hỏi như: “Hai người thật sự chỉ là bạn thôi sao?” Điều này đặc biệt đúng với những người lớn tuổi – thế hệ lớn lên trong một thời đại mà đàn ông và phụ nữ chỉ có thể tiếp xúc sau hôn nhân.

THÁCH THỨC #5

Tìm cơ hội gặp gỡ: Làm thế nào để trở thành bạn bè?

Dù nơi làm việc và các môi trường xã hội khác ngày càng mở rộng cho phụ nữ, cơ hội để nam và nữ giao lưu vẫn còn khá ít ỏi.

“Các bé trai và bé gái thường tự hình thành những nhóm giới tính riêng từ khi còn tiểu học,” Monsour giải thích. “Chúng học cách tương tác với nhau trong cùng giới. Vì vậy, khi lớn lên, được thúc đẩy bởi sự thay đổi do tuổi dậy thì, chúng nhìn nhau như những đối tượng hẹn hò thay vì bạn bè, bởi trước đó chúng chưa bao giờ biết đến khái niệm bạn bè khác giới.”

Một yếu tố lớn đáng ngạc nhiên trong hiện tượng này chính là xu hướng tự nhiên của trẻ em – và cả người lớn – là thích những người có hành động giống mình. Hiện tượng này được gọi là “phân biệt giới tính tự nguyện” và vẫn tồn tại ngay cả khi trưởng thành. “Bạn có thể thấy điều này ở các buổi tiệc,” Monsour nói. “Đàn ông thường tụm vào một góc, còn phụ nữ lại tụ họp ở một góc khác.”

Giữa những rào cản

Dù những trở ngại này có vẻ nhiều và khó vượt qua, tình bạn giữa nam và nữ đang dần trở thành một khả năng – và thậm chí là một nhu cầu. Nếu đàn ông và phụ nữ muốn làm việc, vui chơi và cùng tồn tại trong xã hội hiện đại, các nhà nghiên cứu tin rằng họ phải học cách hiểu và giao tiếp với nhau. Chính vì vậy, các nhà khoa học xã hội như Sapadin, Monsour và O'Meara đã bắt đầu nghiên cứu về vấn đề này. Lĩnh vực nghiên cứu này vẫn còn non trẻ, nhưng giờ đây họ đã bắt đầu hiểu được một vài sự thật cơ bản về tình bạn giữa nam và nữ.

SỰ THẬT #1

Tình bạn không phải lúc nào cũng là cơ hội bình đẳng

Chỉ khi đến trung học, giai đoạn dậy thì mới thật sự kéo các chàng trai và cô gái lại gần nhau, và sự kết nối này tiếp tục kéo dài đến đại học. Tuy nhiên, khi con người bước vào các mối quan hệ tình cảm nghiêm túc hoặc lập gia đình, việc xây dựng và duy trì tình bạn khác giới trở nên khó khăn hơn. “Ngay cả những người có hôn nhân hạnh phúc nhất cũng khó lòng chấp nhận việc bạn đời của mình bắt đầu một tình bạn mới, đặc biệt là với một người khác giới có ngoại hình hấp dẫn,” Monsour chia sẻ.

Số lượng tình bạn khác giới tiếp tục giảm dần theo thời gian – điều này không quá ngạc nhiên, bởi phần lớn người lớn tuổi đã trưởng thành trong một thời kỳ mà việc qua lại với người khác giới ngoài hôn nhân bị coi là điều cấm kỵ. Theo Rosemary Blieszner, giáo sư tại Đại học Công nghệ Virginia và tác giả cuốn Tình bạn ở người trưởng thành, người cao tuổi hiếm khi hình thành tình bạn mới với người khác giới. Nghiên cứu của bà cho thấy chỉ khoảng 2% tình bạn của phụ nữ lớn tuổi là với nam giới.

SỰ THẬT #2

Đàn ông được hưởng lợi nhiều hơn từ tình bạn khác giới

Tình bạn giữa phụ nữ và giữa đàn ông có những điểm khác biệt rõ rệt và dễ nhận thấy. Phụ nữ thường dành phần lớn thời gian bên nhau để tâm sự về suy nghĩ và cảm xúc, trong khi đàn ông có xu hướng hoạt động theo nhóm nhiều hơn. Họ thường tụ tập để chơi thể thao, đi du lịch hoặc thảo luận về các vấn đề như tài chính, nhưng hiếm khi chia sẻ cảm xúc hay những suy ngẫm cá nhân. Điều này có thể lý giải vì sao đàn ông lại cảm thấy được lợi nhiều hơn từ tình bạn khác giới so với phụ nữ.

Trong nghiên cứu của Sapadin, nam giới đánh giá tình bạn khác giới cao hơn về chất lượng tổng thể, sự thích thú và cảm giác được nuôi dưỡng tinh thần so với tình bạn cùng giới. Điều họ thích nhất là trò chuyện và kết nối với phụ nữ – điều mà họ không thể làm được với bạn bè nam giới của mình. Ngược lại, phụ nữ đánh giá tình bạn cùng giới cao hơn ở tất cả các khía cạnh này. Sapadin giải thích rằng phụ nữ mong đợi nhiều phần thưởng về mặt cảm xúc từ tình bạn hơn so với đàn ông, nên họ dễ thất vọng khi không nhận được những điều đó. “Phụ nữ tâm sự với phụ nữ,”Blieszner nhận định. “Đàn ông cũng tâm sự với phụ nữ.”

SỰ THẬT #3

... Nhưng phụ nữ cũng có lợi

Những cuộc trò chuyện sâu sắc, kéo dài trong tình bạn giữa phụ nữ đôi khi có thể trở nên mệt mỏi, như bất kỳ người phụ nữ nào từng thức trắng đêm an ủi một cô bạn vừa tan vỡ chuyện tình cảm có thể xác nhận. Với đàn ông, phụ nữ có thể đùa giỡn và nói chuyện nhẹ nhàng mà không phải gánh theo những cảm xúc nặng nề. “Tình bạn với đàn ông nhẹ nhàng hơn, vui vẻ hơn,” Sapadin chia sẻ. “Đàn ông không quá nhạy cảm về mọi thứ.”

Một số phụ nữ tham gia nghiên cứu của bà còn thích cảm giác ấm áp, bảo vệ như tình thân gia đình mà họ nhận được từ những người bạn nam, coi họ như những người anh trai thân thiết. Tuy nhiên, điều khiến phụ nữ yêu thích nhất trong những mối quan hệ này chính là việc hiểu thêm về cách đàn ông thực sự suy nghĩ.

SỰ THẬT #4

Tình bạn khác giới mang lại phần thưởng cảm xúc

Mặc dù phụ nữ yêu thích sự nhẹ nhàng, hài hước của đàn ông, phần lớn các tình bạn nam-nữ lại giống với các mối quan hệ cảm xúc sâu sắc giữa phụ nữ với nhau hơn là những mối quan hệ mang tính hoạt động của đàn ông. Theo Kathy Werking, giáo sư tại Đại học Đông Kentucky và là tác giả của cuốn Chúng tôi chỉ là bạn tốt, hoạt động phổ biến nhất mà bạn bè khác giới thường làm cùng nhau là trò chuyện riêng. Các hoạt động khác, như đi ăn tối hay đi dạo, thường chỉ đóng vai trò tạo điều kiện thuận lợi cho việc kết nối này.

Trên thực tế, nghiên cứu của Werking phát hiện rằng bạn bè khác giới thân thiết sẽ hỗ trợ tinh thần lẫn nhau rất nhiều, nếu họ thường xuyên chia sẻ cảm xúc, quan điểm và ý tưởng. “Đàn ông trân trọng điều này vì nó không phải là một phần thường thấy trong tình bạn cùng giới của họ,” bà nhận xét. “Còn phụ nữ thì yêu thích việc hiểu thêm về góc nhìn của đàn ông.”

SỰ THẬT #5

Không phải lúc nào cũng là về sex

“Trên thực tế, sex không phải lúc nào cũng là yếu tố cần phải có,” Werking chia sẻ. “Điều này có thể do sự khác biệt về xu hướng tình dục, sự thiếu hấp dẫn về thể xác, hoặc việc đã có một mối quan hệ tình cảm khác.” Dù sao đi nữa, ngay cả những người bạn cảm thấy có sự thu hút với nhau cũng có thể nhận ra rằng những phẩm chất mà họ chấp nhận trong tình bạn lại không nhất thiết sẽ phù hợp trong một mối quan hệ tình cảm nghiêm túc. Và sau nhiều năm coi ai đó là bạn bè, sẽ rất khó để nhìn họ như một khả năng tình yêu.

Trong những mối quan hệ phải đối diện với câu hỏi về ham muốn, những người quyết định bỏ qua một mối quan hệ tình cảm không chắc chắn ngay từ đầu sẽ có nhiều khả năng duy trì tình bạn lâu dài, theo như Werking nói. Một nghiên cứu của Walid Afifi từ Đại học Penn State đã chỉ ra rằng trong số hơn 300 sinh viên đại học được khảo sát, 67% đã từng có quan hệ tình dục với một người bạn. Thật thú vị, 56% trong số đó không chuyển tình bạn thành mối quan hệ tình cảm, điều này cho thấy họ ưu tiên tình bạn hơn là sex.

SỰ THẬT #6

Tình bạn khác giới mang tính chính trị

Nam giới và nữ giới hiện nay có quyền lợi, cơ hội và sở thích ngày càng giống nhau, điều này có thể khiến tình bạn khác giới trở thành một vấn đề chính trị, theo như Werking nhận định. “Điều này làm xáo trộn trật tự xã hội mà chúng ta đã thống nhất,” bà giải thích. “Phụ nữ và đàn ông phải có một mối quan hệ bình đẳng, nếu không họ sẽ không thể là bạn.” Một điều rõ ràng là thế hệ trẻ ngày nay lớn lên với niềm tin rằng con trai có thể chơi với búp bê và con gái có thể học kickboxing, và do đó, họ giao lưu với nhau nhiều hơn.

Ngoài ra, đàn ông và phụ nữ cũng đang trở nên đa dạng giới tính hơn khi các vai trò xã hội của họ trở nên tương đồng. “Đàn ông giờ đây sẵn sàng chấp nhận những đặc điểm nữ tính, và phụ nữ cũng dễ dàng thừa nhận những đặc điểm nam tính truyền thống, như sự quả quyết,” Monsour nói. Nghiên cứu của ông cho thấy những người có đặc điểm giới tính pha trộn (androgyne) có số lượng bạn bè khác giới gấp đôi so với những người không có đặc điểm này.

Dù tình bạn giữa nam và nữ gặp phải không ít thử thách, các nhà nghiên cứu đều đồng ý rằng để thành công, cả hai giới cần phải cởi mở và trung thực trong việc đàm phán rõ ràng về ý nghĩa của mối quan hệ—liệu ham muốn tình dục có phải là yếu tố và cách thức xử lý nó—và thiết lập những giới hạn rõ ràng. Trong các nghiên cứu của Afifi và Reeder, những tình bạn vẫn tồn tại – thậm chí phát triển mạnh mẽ – sau khi sex hoặc sự thu hút xuất hiện là những mối quan hệ mà bạn bè đã thảo luận sâu sắc về ý nghĩa của hành động tình dục và cảm thấy tự tin, tích cực về cảm xúc của nhau. Một khi vượt qua được điều đó, họ đã đạt được sự ổn định.

“Nếu sex là một phần của mối quan hệ, việc đối mặt trực tiếp với nó là chiến lược tốt nhất để bảo vệ tình bạn lâu dài,” Werking cho biết. “Vấn đề này sẽ trở nên tồi tệ nếu bạn bè cố gắng phớt lờ nó.” Vậy nên, cuối cùng, tình bạn nam-nữ cũng có điểm chung với các mối quan hệ tình cảm: Để thành công, giao tiếp là yếu tố then chốt.

Các nhà nghiên cứu khẳng định rằng đàn ông và phụ nữ hoàn toàn có thể là bạn bè. Nhưng liệu chúng ta có thật sự tin vào điều đó không? Một cuộc khảo sát với hơn 1.450 thành viên trên trang web hẹn hò Match.com đã chỉ ra rằng chúng ta là những người lạc quan:

Bạn có tin rằng đàn ông và phụ nữ có thể là bạn bè thuần túy không?

• Có: 83%
• Không: 11%
• Không chắc: 6%

Bạn đã từng có một tình bạn thuần túy trở thành mối quan hệ tình cảm hay tình dục chưa?

• Có: 62%
• Không: 36%
• Không chắc: 2%

Ai dễ hiểu nhầm sự thân mật trong tình bạn thành ham muốn tình dục hơn?

• Đàn ông: 64%
• Phụ nữ: 25%
• Không chắc: 11%

Liệu có thể yêu một người bạn mà trước đó chỉ là bạn bè không?

• Có: 94%
• Không: 4%
• Không chắc: 2%

Bạn có hy vọng khi yêu, người bạn đời của bạn sẽ là người bạn đã bắt đầu là bạn bè không?

• Có: 71%
• Không: 9%
• Không chắc: 20%

Ai làm tốt hơn trong việc giữ sex ra khỏi một mối quan hệ thuần túy?

• Đàn ông: 13%
• Phụ nữ: 67%
• Không chắc: 20%

Nguồn: Can Men and Women Be Friends – Psychology Today