Lợi ích của việc để người khác sai

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Những người luôn muốn chứng minh người khác sai thường có đặc điểm tính cách nhất định.
• Họ nên tự đặt một vài câu hỏi quan trọng trước khi bước vào cuộc tranh cãi.
• Việc cố gắng chứng minh người khác sai thường gây ra cảm xúc mạnh mẽ, dẫn đến sự gia tăng hormone căng thẳng.

Chứng Minh Ai Đó Sai – Nguồn Gốc Xung Đột Xã Hội

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra xung đột xã hội là những cuộc tranh cãi mà trong đó, ít nhất một bên cố gắng chứng minh mình đúng – điều thường đi kèm với việc chứng minh người khác sai. Trong khi tranh cãi không có quy tắc cụ thể hay thang điểm nào để xác định ai thắng, sự cám dỗ để khẳng định "sự đúng đắn" của bản thân vẫn luôn rất mạnh mẽ.

Tính Cách và Khuynh Hướng Chứng Minh Người Khác Sai

Một số kiểu tính cách dễ rơi vào vòng xoáy tranh luận hơn người khác. Hãy xem xét các nhóm sau đây:

• Người có xu hướng ái kỷ: Họ thường bị thúc đẩy bởi nhu cầu khẳng định và duy trì sự vượt trội so với người khác.
• Người có tính cách ranh giới (borderline personality): Họ thường nhầm lẫn cảm xúc mãnh liệt của mình là bằng chứng cho thấy mình đúng.
• Người từng trải qua chấn thương tâm lý: Họ thường cố gắng bù đắp cho những tổn thương và cảm giác yếu đuối trong quá khứ bằng cách khẳng định bản thân quá mức, tự thuyết phục rằng điều này sẽ bảo vệ họ khỏi bị tổn thương lần nữa.
• Người có phong cách chăm sóc đồng cảm quá mức: Do ảnh hưởng từ mối quan hệ cha mẹ-con cái không lành mạnh từ nhỏ, họ có xu hướng đấu tranh cho sự công bằng và luôn muốn chứng minh điều mình tin là đúng, vì giá trị bản thân họ gắn liền với vai trò đó.

Nếu được phỏng vấn lâm sàng, tôi sẽ hỏi họ: "Nỗ lực chứng minh người khác sai của bạn thường có thành công không? Người đó có thường thừa nhận sai lầm và thay đổi quan điểm, hành vi của mình không?"

Tại Sao Việc Chứng Minh Người Khác Sai Thường Thất Bại

Trong các tình huống xã hội, hầu hết mọi người không mong muốn được "giáo dục" bởi người khác. Cuộc sống hàng ngày đã đủ áp lực; họ không muốn bị chỉ trích hay bị buộc phải thay đổi quan điểm trong thời gian rảnh rỗi của mình. Do đó, họ thường không mở lòng trước những lời phê phán hay chỉ dạy. Những người luôn muốn chứng minh mình đúng cần thẳng thắn thừa nhận rằng những tranh luận của họ thường không thay đổi được gì.

Tác Hại Của Việc Cố Chứng Minh Người Khác Sai

Bởi nỗ lực chứng minh người khác sai thường vấp phải sự phản kháng, những người có khuynh hướng này dễ cảm thấy tức giận, khó chịu, và kiệt sức vì phải liên tục xây dựng các luận điểm để "chiến thắng." Điều mà họ thường không tự hỏi là: Liệu hành vi này có tốt cho sức khỏe tinh thần của mình hay không?

Nếu được tiếp tục phỏng vấn, tôi sẽ hỏi:

• "Đâu là cách sử dụng năng lượng tinh thần tốt nhất của bạn?"
• Và quan trọng nhất: "Bạn đã bao giờ nghĩ đến việc giữ gìn năng lượng tinh thần của mình để dành cho những người và những hoạt động thực sự ý nghĩa trong cuộc sống chưa?"

Liệu Chứng Minh Ai Đó Sai Có Phần Nào Xuất Phát Từ Nhu Cầu Kiểm Soát?

Chứng minh người khác sai không hẳn là một hành vi ác ý, bởi lẽ ý định đằng sau đôi khi lại rất tốt đẹp: bảo vệ sự công bằng, mang lại góc nhìn khách quan khi người khác đi ngược lại sự thật, hoặc chỉ ra những suy nghĩ cứng nhắc, phủ nhận hiện thực với hy vọng khơi gợi sự tự nhận thức.

Tuy nhiên, dù xuất phát từ thiện chí, việc thường xuyên cố chứng minh người khác sai trong các tương tác xã hội đôi khi cũng phản ánh một nhu cầu kiểm soát, đặc biệt là kiểm soát suy nghĩ của người khác. Nếu bạn từng cảm thấy cần phải phơi bày sự sai trái, bất công hay thiếu năng lực của người khác, hãy tự hỏi: “Liệu tôi có đang linh hoạt về mặt cảm xúc, hay tôi là người luôn muốn kiểm soát mọi tình huống?”

Bạn có thể tự nhủ rằng việc kiểm soát khiến bạn cảm thấy ổn hơn, nhưng thực tế là việc quá chú trọng vào kiểm soát thường dẫn đến cảm giác bực bội và căng thẳng. Những cảm xúc này không thực sự tốt cho sức khỏe tinh thần của bạn.

Lợi Ích Của Việc Tạm Dừng và Lắng Nghe

Lần tới, khi bạn cảm thấy thôi thúc muốn giải thích cho ai đó biết họ sai ở đâu, hãy thử tạm dừng và lắng nghe. Việc lắng nghe không đồng nghĩa với việc bạn đồng ý với họ hoặc thừa nhận họ đúng.

Nhưng trong quá khứ, bạn có thể đã tự thuyết phục mình rằng việc chứng minh ai đó sai là điều cần thiết hoặc đó là trách nhiệm của bạn. Trong những khoảnh khắc đó, bạn có lẽ đã tiêu tốn không ít năng lượng cảm xúc và kích hoạt hệ thần kinh trung ương, làm tăng hormone căng thẳng cortisol. Việc tạo áp lực lên tâm trí và cơ thể theo cách này, đặc biệt khi người khác không thay đổi quan điểm hay hành vi, cho thấy rằng đa phần nỗ lực chứng minh người khác sai là phi lý và không hiệu quả.

Lợi Ích Tối Thượng Là Sự Khiêm Tốn

Dù mong muốn đúng đắn hay duy trì sự công bằng, khách quan là điều dễ hiểu, những người vận hành từ góc nhìn này vẫn có nguy cơ trở nên kiêu ngạo hoặc tự cao. Đúng là một cá nhân có thể khách quan và công bằng hơn trong một tình huống cụ thể, nhưng giá trị của con người chúng ta không phụ thuộc vào việc chúng ta đúng đến đâu trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Phần lớn mọi người đối mặt và tìm cách hiểu thế giới theo cách tốt nhất họ có thể với nguồn thông tin cảm xúc mà họ đang có. Mỗi người sẽ tiến hóa tùy thuộc vào mức độ họ cởi mở với sự thay đổi và tự suy ngẫm.

Nếu bạn có thể để người khác thi thoảng được quyền sai—trừ những vi phạm nghiêm trọng—sự khiêm nhường và thái độ cởi mở mà bạn thể hiện có thể còn có sức ảnh hưởng lớn hơn bất kỳ "lý lẽ đúng đắn" nào. Bằng cách này, bạn thực hành sự tôn trọng với cộng đồng xung quanh, thay vì phê phán họ chỉ vì những khác biệt trong tư duy hay cách nhìn nhận.

Nguồn: The Benefits of Letting Someone Be Wrong – Psychology Today