Luôn Cảm Thấy Bị Bỏ Rơi (Rejection Sensitivity): Một Loại Cảm Xúc Bình Thường Hay Một chứng Rối Loạn Tâm Lý?

Chẳng ai thích bị bỏ rơi cả, và một số người còn khá nhạy cảm với việc bị cự tuyệt trong những mối quan hệ xã hội của bản thân hơn so với những người khác. Những cá nhân có độ nhạy cảm cao với cảm giác luôn bị bỏ rơi thường thấy sợ hãi và ác cảm với việc bị từ chối đến mức nó ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày của họ.

Những người này thường cảm thấy mình luôn bị hắt hủi trong cuộc sống. Bởi họ cứ lo lắng đoán già đoán non về việc người khác có muốn ở cạnh mình không nên vô hình chung thì cách cư xử như vậy đã đẩy người khác rời đi. Điều này dẫn đến một vòng lặp vô cùng đau khổ khó mà có thể phá vỡ.

Những dấu hiệu

Những người mẫn cảm với việc bị bỏ rơi thường có thói quen dò xét, cố tìm kiếm những dấu hiệu cho thấy rằng có khả năng họ lại sắp bị bỏ rơi. Họ thường có những phản ứng thái quá lên trước bất kì một dấu hiệu nào mà họ cho rằng, đấy là bằng chứng cho thấy một cuộc đổ vỡ và xa rời sắp đến.

Những biểu cảm trên khuôn mặt

Một nghiên cứu vào năm 2007 – nghiên cứu về cách mà những người mẫn cảm với việc bị bỏ rơi phản ứng với các biểu cảm trên gương mặt của người đối diện – đã cho thấy, hoạt động não bộ của những người mẫn cảm này sẽ thay đổi khi họ nhìn thấy những dấu hiệu như muốn khước từ, biểu hiện trên nét mặt của người đối diện.

Bằng cách sử dụng những hình ảnh cộng hưởng từ đa chức năng (đo hoạt động của não bằng cách phát hiện những thay đổi liên quan đến lưu lượng máu), các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng não bộ của những người này hoạt động khác thường khi nhìn thấy nét mặt không đồng tình của người khác.

Những đối tượng khác không cho thấy kết quả tương tự khi nhìn thấy những nét mặt giận dữ hay khinh thường. Điều này phù hợp với những cá nhân không quá mẫn cảm với việc cảm thấy luôn bị bỏ rơi. 

Nhu cầu sinh lý tăng cao 

Khi một người nghi ngờ rằng họ có thể bị bỏ rơi, nhu cầu hoạt động sinh lý của họ bắt đầu tăng lên (nhiều hơn so với những người bình thường).

Họ giữ cảnh giác trước những dấu hiệu cho thấy họ sắp bị bỏ rơi và có thể biểu hiện ra những phản ứng chiến-hoặc-chạy (hoặc còn gọi là phản ứng căng thẳng cấp tính).

Suy diễn sai lầm

Quá mẫn cảm với việc bị bỏ rơi khiến cho những người này suy diễn bóp méo và hiểu sai lệch về những hành động của người khác.

Chẳng hạn như khi một người bạn không trả lời tin nhắn ngay lúc đó, một người mẫn cảm có thể suy diễn rằng anh bạn kia không còn muốn làm bạn với mình nữa. Trong khi những người khác sẽ chỉ cho rằng anh bạn kia đang bận rộn và chưa thể trả lời được mà thôi.

Thường có suy nghĩ tiêu cực về những vấn đề xảy ra xung quanh mình

Ngoài những điều kể trên, những người này cũng thường chăm chăm chú ý đến sự từ chối hoặc những dấu hiệu cho thấy họ bị từ chối. Xu hướng này được gọi là sự thiên vị chú ý.

Ví dụ, nếu một người mẫn cảm với việc bị bỏ rơi thử mời 10 người đi chơi và nhận được 9/10 lời đồng ý, thì họ sẽ chăm chăm nghĩ về người đã từ chối họ. Sau đó, họ bắt đầu cho rằng những nỗ lực của họ trong chuyện hẹn hò đúng là một sự thảm họa, và bắt đầu nhen nhóm ý nghĩ rằng chẳng có ai thích họ cả.

Ngược lại, những người không quá nhạy cảm có thể thấy kết quả 9/10 kia đúng là một sự thành công tuyệt vời. Người đó có thể tập trung vào chín lời đồng ý đầy hứa hẹn kia và chỉ dành ra một phần nhỏ sự chú ý của mình cho lời từ chối mà thôi.

Sự nhạy cảm trong các mối quan hệ 

Những người mẫn cảm với việc bị bỏ rơi thường vướng mắc giữa hai trường hợp bị bỏ rơi trong nhận thức và thực tế. Họ rất cảnh giác với tâm trạng và thái độ của người khác và luôn nhạy cảm thái quá đối với những vấn đề xảy ra trong các mối quan hệ.

Họ có thể liên tục tìm kiếm bằng chứng cho việc người khác đang muốn bỏ rơi họ. Vậy nên dù cho một người bạn hoặc đồng nghiệp của họ đã cam đoan rằng họ rất tốt, họ được chào đón và yêu mến rồi, thì họ vẫn cứ có cảm giác rằng mình bị hắt hủi.  

Họ thường khao khát muốn có những mối quan hệ thân thiết. Thế nhưng nỗi sợ bị bỏ rơi lại đẩy họ vào chân tường đơn độc và cô lập.

Trong khi một vài người có thể cảm nhận được nỗi sợ bị từ chối từ những bối cảnh trong xã hội thì họ có thể không cảm nhận được nó trong những bối cảnh khác. Chẳng hạn như một người luôn sợ bị bỏ rơi, cô ấy có thể cũng chẳng ngại bị từ chối khi tìm kiếm cơ hội việc làm cho mình. 

Nếu nó không để lại những hậu quả trong đời sống xã hội, cô ấy có thể xử lý lời từ chối trong sự nghiệp của mình theo cách khác. 

Nguyên nhân

Mẫn cảm với việc bị bỏ rơi không chỉ bị gây ra bởi một tác nhân duy nhất. Nó bị ảnh hưởng bởi nhiều tác nhân khác nhau cùng phối hợp mà thành.

Những câu chuyện của thời thơ ấu

Sớm phải trải nghiệm cảm giác bị bỏ rơi, hắt hủi và lạm dụng có thể khiến người ta dần dần trở nên mẫn cảm với việc bị bỏ rơi.

Chẳng hạn, việc bị cha mẹ từ chối về cả thể chất lẫn tinh thần, có thể khiến đứa trẻ trở nên mẫn cảm với việc bị bỏ rơi.

Không phải chỉ những lần bị bỏ rơi trực tiếp mới có thể gây ra ảnh hưởng đến tinh thần của một người. Chẳng hạn như khi lớn lên bên cạnh những phụ huynh vô cảm hoặc thường chỉ trích cay nghiệt, có thể khiến đứa trẻ trưởng thành trong nỗi lo sợ bị bỏ rơi trong các mối quan hệ khác.

Những đứa trẻ mẫn cảm với việc bị bỏ rơi cũng hay có xu hướng bạo lực. Theo một nghiên cứu được công bố trên tờ báo Child Development năm 1998, những đứa trẻ mẫn cảm với việc bị bỏ rơi thường có xu hướng giận dữ mỗi lần nghĩ rằng mình bị bỏ rơi. Sự đau khổ của những đứa trẻ này tăng thêm sau khi thử tiếp xúc sơ qua với một đứa trẻ đồng trang lứa.

Những đứa trẻ bị bắt nạt hoặc tẩy chay cũng có thể lớn lên với nỗi sợ bị bỏ rơi nhiều hơn những người khác. Bất kì một trải nghiệm đau đớn khi bị bỏ rơi nào trước đây cũng sẽ khiến người ta cố gắng tránh né trước nguy cơ gặp lại nỗi đau đó lần nữa. 

Nhược điểm sinh học

Ngoài ra còn có một nhận định rằng trong bộ máy sinh học của một số người có một lỗ hổng. Có thể là gen di truyền hoặc một đặc điểm tính cách nhất định nào đó đã làm tăng sự mẫn cảm của người đó đối với việc bị bỏ rơi. 

Một số nghiên cứu còn chỉ ra mối liên hệ giữa mẫn cảm với việc bị bỏ rơi với chướng loạn thần kinh, sợ xã hội, đánh thấp lòng tự trọng và lối sống dựa dẫm, gắn bó bất an.

Những ảnh hưởng

Những người mẫn cảm với việc bị bỏ rơi sẽ trải qua mức độ đau khổ tâm lý cao hơn khi họ bị bỏ rơi – những cảm xúc đau đớn, giận dữ và u uất giày xéo họ. Để tránh né những cảm xúc khó chịu đó, họ rất có nguy cơ sẽ thử các hành vi bạo lực, cô lập xã hội và tự gây thương tích.

Được quý mến trở thành nhu cầu thiết yếu

Họ có cảm giác mình cần phải được yêu mến bởi tất cả mọi người xung quanh. Nếu bị từ chối, có thể họ sẽ nỗ lực gấp nhiều lần để cố giành lại sự yêu mến từ người đã bỏ rơi họ.

Một nghiên cứu được công bố trong tờ tạp chí Journal of Personality and Social Psychology xuất bản năm 2010 cho biết những người đàn ông nhạy cảm với việc bị từ chối thường phản ứng lại bằng cách cố trở nên dễ mến hơn.

Nghiên cứu này chỉ ra rằng những người đàn ông này sẵn sàng bỏ ra một mớ tiền để có thể trở thành bạn của những người đã từ chối mình. Nếu một người phụ nữ đánh giá tiêu cực về họ trên một trang web hẹn hò, họ sẵn sàng bỏ ra nhiều tiền hơn cho cô nàng trong buổi hẹn hò, chỉ để cô nàng có thiện cảm với mình.

Những người phụ nữ nhạy cảm với việc bị bỏ rơi cũng có những biểu hiện tương tự khi bị từ chối bởi một đối tượng hẹn hò đầy tiềm năng, người mà họ đã sớm chia sẻ nhiều điều hơn về bản thân.

Những người quá nhạy cảm với việc bị bỏ rơi phản ứng lại với cuộc sống này bằng những cách có thể bảo vệ họ khỏi những nỗi đau. Đáng buồn thay, chính những hành động đó lại trở thành con dao hai lưỡi khiến họ tổn thương.

Khó khăn trong việc kết nối với mọi người

Nỗi sợ bị bỏ rơi vô tình đã khiến họ không chỉ khó mà có được những mối quan hệ mới mà còn phá hủy cả những mối quan hệ vốn có. 

Chẳng hạn, cái cách mà họ cứ liên tục buộc tội rằng đối phương đã lừa dối họ sẽ chính là lưỡi dao cắt đứt mối quan hệ giữa cả hai. 

Hơn thế nữa, họ có thể trở nên giận dữ và căm ghét mỗi khi một người bạn không kịp thời trả lời tin nhắn, lời mời của họ. Cuối cùng thì điều đó lại càng khiến người bạn ấy muốn chấm dứt mối quan hệ này hơn, điều này càng làm tăng cảm giác bị bỏ rơi của cá nhân họ.Những người mẫn cảm khác có thể tránh né những trường hợp, những mối quan hệ mà họ cho rằng có thể họ sẽ bị bỏ rơi. Đến phút cuối, họ quay về với tận cùng của cô độc – và đây là lúc nỗi sợ hãi lớn nhất của họ trở thành hiện thực. 

Những rắc rối trong chuyện tình cảm 

Như đã đề cập ở trên, mẫn cảm với việc bị bỏ rơi sẽ làm cho các mối quan hệ trở nên rối loạn. Người mẫn cảm đau khổ và giận dữ ngay khi họ “ngửi thấy mùi” của sự rời bỏ.

Những ảnh hưởng đến tuổi dậy thì 

Mẫn cảm với việc bị bỏ rơi thường gõ cửa tâm lý của con người trong những năm tháng thiếu niên. Theo một nghiên cứu được đăng trên tờ Children Maltreatment xuất bản năm 2000, ở tuổi dậy thì, những biểu hiện của các cô gái nhạy cảm với việc bị bỏ rơi thường chính là tác nhân đã đẩy nguy cơ bị xâm hại của họ lên cao hơn. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng những cô gái như thế thường hành động cực đoan để cố duy trì mối quan hệ, khi họ cảm thấy bất an về mức độ gắn kết mà bạn trai dành cho mình.

Dù biết rằng hậu quả tồi tệ có thể xảy ra, họ vẫn cố làm thế để gìn giữ lấy mối quan hệ. Các cô gái còn có nguy cơ sẵn sàng chịu đựng những hành vi bạo lực, thù hằn về cả thể xác lẫn tinh thần khi xảy ra xung đột trong mối quan hệ, và họ chịu đựng chúng chỉ vì muốn gìn giữ mối quan hệ này. 

Những ảnh hưởng khi trưởng thành 

Những người trưởng thành có vấn đề mẫn cảm với việc bị bỏ rơi, khi họ đặt mình trong chuyện tình cảm, thường phải đối mặt với nhiều vấn đề xảy ra trong mối quan hệ.

Họ có thể suy diễn và phản ứng sai lầm về những chuyện xảy ra, bởi vì họ luôn cảnh giác rất cao về nguy cơ bị bỏ rơi. Nó thường dẫn tới những cảm xúc ghen tuông vô lý khi họ cảm thấy mình bị bỏ rơi hoặc khi bị từ chối.

Họ còn có thể suy diễn về những hành vi của đối phương, chẳng hạn như việc đối phương quá tập trung vào công việc, là một bằng chứng cho thấy đối phương đã không còn yêu họ nữa.

Có một mối quan hệ nghiêm túc có thể có ích đối với những người đàn ông mẫn cảm với việc bị bỏ rơi, hơn là với phụ nữ. Một nghiên cứu vào năm 2018 cho thấy đàn ông thường cảm thấy cô đơn hơn và mẫn cảm với sự bỏ rơi hơn khi họ đang độc thân.

Với những người phụ nữ mẫn cảm với việc bị bỏ rơi, họ thường không cảm thấy nhẹ nhõm hơn là mấy khi đang ở trong một mối quan hệ yêu đương. Họ vẫn sẽ tiếp tục cảm thấy cô đơn, lo sợ bị bỏ rơi, giống như lúc họ còn độc thân mà thôi.

Tuy thế, cả nam lẫn nữ, những người mẫn cảm đều gặp khó khăn trong việc tạo dựng một mối quan hệ nghiêm túc và thân mật. Cách mà họ hành động và nỗ lực lại thường mang xu hướng muốn né tránh xung đột và rời bỏ nhau, hơn là đến xích lại gần nhau hơn và cùng nuôi dưỡng cho đoạn tình cảm này.  

Dẫn đến những vấn đề về sức khỏe tâm lý

Bị bỏ rơi trực tiếp đánh động và đe dọa vào tâm lý của một người. Nó có thể để lại những hậu quả tâm lý nghiêm trọng.

Ngay cả khi ai đó không thực sự là một kẻ luôn bị từ chối, thì khi họ cảm thấy mình là một người thừa thãi, hay khi họ tin rằng mình là người bị bỏ rơi, sức khỏe tâm lý của họ cũng sẽ bị suy giảm.  

Mẫn cảm với việc bị bỏ rơi không phải là một căn bệnh tâm lý, nhưng nó thường có liên quan đến nhiều bệnh lý tâm thần khác nhau.

Một nghiên cứu đăng trên tờ Behaviour Research and Therapy vào năm 2010 chỉ ra rằng sự mẫn cảm này là một tác nhân gây nguy cơ dẫn đến trầm cảm, và còn khiến những triệu chứng hiện có trở nặng thêm.

Ít nhất là ở phụ nữ, nghiên cứu đã nhận định rằng việc chia tay cũng có khả năng gây ra trầm cảm. Nghiên cứu cho thấy, triệu chứng trầm cảm ở các cô gái tuổi sinh viên và mẫn cảm với việc bị bỏ rơi có xu hướng tăng cao hơn so với ở những người bình thường khác trong trường hợp bị bạn trai chia tay.  

Những nghiên cứu khác cũng đã chỉ ra rằng các cá nhân mẫn cảm với việc bị bỏ rơi thường có nguy cơ cao hơn về:  

• Rối loạn nhân cách ranh giới
•  Mặc cảm ngoại hình
• Cô đơn (thường góp phần tạo nên các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm)
• Lo âu (thường thể hiện mạnh ở nam giới)

Sự mẫn cảm với việc bị bỏ rơi cũng là một tiêu chí để xác định bệnh án rối loạn nhân cách tránh né và ám ảnh xã hội.

 Hơn thế nữa, một nghiên cứu năm 2019 đã chỉ ra mối liên hệ giữa sự mẫn cảm này với những ý nghĩ tự sát của các bệnh nhân tâm thần. Nhà nghiên cứu nhận định rằng những cá nhân có ý định tự sát thường cảm thấy họ là gánh nặng của người khác và không thuộc về thế giới này.

Phương án đối phó

Nếu bạn nghi ngờ rằng mình nhạy cảm với việc bị bỏ rơi, hãy chú ý đến những dấu hiệu và các vấn đề mà bạn gặp phải. Đây chính là bước đầu tiên trong việc tạo ra sự thay đổi.

Học cách xây dựng những mối quan hệ thân thiết và lành mạnh hơn chính là cách để xóa bỏ nỗi cô đơn và cô lập. Nhưng để có thể làm thân với ai đó cũng cần rất nhiều can đảm, bởi vì mối quan hệ càng gắn bó sâu sắc, thì nỗi đau bạn phải chịu khi bị bỏ rơi lại càng thêm thống khổ.

Hãy tiếp nhận những sự trợ giúp, những phương án trị liệu cho các bệnh lý tâm thần mà bạn đang mắc phải, đây có thể là cách giúp làm giảm bớt sự nhạy cảm của bạn đối với việc bị bỏ rơi.

Nếu bạn nghi ngờ mình quá mẫn cảm với việc bị bỏ rơi, hãy đến và trò chuyện với bác sĩ. Bác sĩ có thể giúp bạn vạch ra các bước phù hợp tiếp theo mà bạn cần thực hiện.

Bước tiếp theo có thể là đặt một cuộc hẹn với nhà trị liệu tâm lý. Liệu pháp nhận thức hành vi có thể giúp bạn tìm ra hướng giải quyết cho những suy nghĩ, cảm xúc và những hành vi đã thúc đẩy cho nỗi sợ bị bỏ rơi kia.Liệu pháp trị liệu theo cặp có thể giúp ích trong một vài trường hợp. Phương pháp trị liệu theo cặp này giúp cho hai bên có thể hỗ trợ lẫn nhau trong việc xây dựng một mối quan hệ lành mạnh và đáng tin cậy hơn.

Dịch: Anne

Biên tập: Linh Vũ

Nguồn: https://www.verywellmind.com/what-is-rejection-sensitivity-4682652

Nguồn: Acrazymind.vn