Nỗi nhớ con đường tình chưa từng bước tới

“Hai con đường rẽ nhánh trong khu rừng, và tôi 
Tôi đã chọn con đường ít người qua lại
Và điều đó đã tạo nên mọi khác biệt.”
—Robert Frost, The Road Not Taken

Trong bài thơ Mỹ được đọc nhiều nhất thế kỷ qua, The Road Not Taken (Con đường không chọn), Robert Frost đã sử dụng hai khái niệm có liên quan: “con đường ít người đi” và “con đường không chọn”. Hai khái niệm này có đồng nghĩa hay không? Và sự phân biệt ấy có ý nghĩa gì trong thế giới của tình yêu?

Con đường không chọn

“Ta luôn tự hỏi về những con đường mình đã không đi.”
—Warren Christopher

“Con đường không chọn” là một khái niệm chung để chỉ một lựa chọn khả thi mà ta đã không đi theo. Ta hoàn toàn có thể bước vào con đường ấy, nhưng rồi ta đã chọn một hướng khác. Có nhiều dạng “con đường không chọn”, trong đó có hai loại đáng chú ý nhất: con đường chưa từng bước tới, và con đường ít người đi.

Một yếu tố cốt lõi của cảm xúc là khả năng tưởng tượng ra viễn cảnh “giá như mọi chuyện đã khác đi.” Chính vì vậy, những tình huống “suýt nữa” hay “gần như xảy ra” thường để lại cảm xúc rất sâu đậm, bởi người ta dễ dàng tưởng tượng mình đã đạt được điều khác biệt ấy như thế nào. Ngày nay, khi “tình yêu lơ lửng trong không khí”, con người đang sống trong một thế giới ngập tràn những khoảnh khắc “gần như yêu”. Bởi có quá nhiều người được xem là hấp dẫn, có vẻ sẵn lòng, khả thi và đang tự do, môi trường tình cảm hiện đại trở nên vô cùng mê hoặc. Và việc ngoảnh mặt làm ngơ trước những lựa chọn tình cảm quyến rũ ấy lại dễ dẫn đến một thứ nuối tiếc âm ỉ, nuối tiếc những con đường yêu đương đã không chọn.

Con đường lý tưởng chưa từng bước tới

“Hầu hết chúng ta không tiếc những gì mình đã làm, mà tiếc những điều chưa từng làm… Tôi tiếc là mình không có nhiều phiên bản hơn để có thể cưới những người đàn ông mà tôi từng thật lòng yêu quý. Tôi tiếc những thành phố tôi đã muốn sống nhưng chưa từng đến, những đứa con tôi chưa từng sinh ra, và những sự nghiệp mà tôi từng ao ước được khám phá.”
—Một người phụ nữ, Glamour

Con người mang trong mình vô vàn ước mơ và lý tưởng, phần lớn trong số đó sẽ chẳng bao giờ trở thành hiện thực. Ta từng mơ về một hoàng tử hay công chúa hoàn hảo trên lưng ngựa trắng, một tri kỷ sinh ra chỉ dành riêng cho mình, nhưng cuối cùng, ta lại phải học cách chấp nhận một điều gì đó ít trọn vẹn hơn.

Thế nhưng, lý tưởng không vô nghĩa. Chúng đóng vai trò như ngọn hải đăng, soi rọi và dẫn đường cho tình yêu cũng như cuộc sống của ta. Lý tưởng giúp ta nuôi hy vọng, rằng mọi thứ có thể tốt đẹp hơn. Và khi đánh mất hy vọng, chính là lúc ta đánh mất khả năng tưởng tượng rằng mọi chuyện rồi sẽ khác, đó có lẽ là mất mát bi thảm nhất trong đời người.

Lý tưởng tình yêu là ánh sáng dẫn lối trái tim ta. Lý tưởng tốt đẹp thường là thứ không dễ nắm bắt, luôn lơ lửng đâu đó ngoài tầm với của số đông, nhưng lại đủ gần để ta có thể hướng tới, cố gắng hoàn thiện chính mình, và ít nhất, chạm vào được một phần ước mơ. Vậy nên, dù con đường lý tưởng ấy chưa từng được ta đặt chân tới, nó có thể để lại chút tiếc nuối, nhưng thường thì chúng ta vẫn học cách chấp nhận sự vắng bóng ấy như một phần tự nhiên của cuộc sống.

Con đường tình yêu ít người đi, và con đường đã bước quá nhiều

“Tôi biết mình đã chọn con đường ít người đi,
nhưng tôi không bước một mình.”
—Jason Collins

Con đường ít người đi thường được hiểu là con đường mà phần đông không chọn. Điều quan trọng ở đây là sự lựa chọn đi ngược lại đám đông, khác với số đông, khác với những quy chuẩn và quy tắc thông thường. Trong lĩnh vực tình cảm, việc rẽ vào con đường ít người bước tới có thể là những lựa chọn như tình yêu đa ái, hôn nhân mở, yêu xa mỗi người một nơi, hoặc đơn giản là từ chối mọi cam kết ràng buộc.

Tuy nhiên, ở đây tôi muốn nhấn mạnh một ý nghĩa khác, có phần cá nhân hơn, của con đường tình ít người đi: đó là chính người trong cuộc ít bước trên con đường đó hơn những con đường tình khác mà họ từng kinh qua, thậm chí, có những con đường mà họ đã đi quá nhiều. Ở đây, “những con đường” tượng trưng cho dạng thức và độ dài khác nhau của các mối quan hệ lãng mạn mà người ấy từng trải. Vậy nên, một mối tình ngắn ngủi mà họ đang sống có thể là “con đường ít đi”, so với những cuộc tình lâu dài mà họ từng gắn bó.

Con đường ít đi thường gập ghềnh hơn con đường đã đi quá nhiều; thế nhưng, nó cũng thường là con đường khó quên nhất.

Source: Sasa Prudkov/Shutterstock

Tính dở dang và hoàn tất của những con đường tình yêu

“Một người đàn ông đang yêu thì chưa trọn vẹn cho đến khi anh ta lấy vợ.
Và rồi anh ta... kết thúc.”
—Zsa Zsa Gabor

“Tôi luôn cảm thấy có trách nhiệm với những người trẻ hơn mình, giúp họ dám bước vào con đường ít người đi, hoặc mạnh mẽ hơn nữa, là dám không đi theo lối mòn nào cả, mà tự mở ra lối đi cho riêng mình.”
—Sandra Bullock

Con đường tình yêu ít người đi, vì lẽ đó, thường ngắn ngủi hơn; và bởi ngắn ngủi, nó trở nên xa lạ hơn, khó khăn hơn con đường tình yêu đại trà, quá đỗi quen thuộc. Đặc trưng của con đường ít người đi là tính dở dang, nó như một bản tình ca chưa viết xong. Con người thường dễ rung động bởi những điều chưa trọn vẹn, những mối tình chưa đến hồi kết, những mộng tưởng còn bỏ ngỏ, những cảm xúc chưa kịp được gọi tên. Chính vì thế, con đường ít người đi thường khiến lòng ta dậy sóng nhiều hơn. Trên con đường tình yêu đã bước quá nhiều, người ta có thể viên mãn và hạnh phúc, hoặc “kết thúc” và khổ đau.

Con đường ít người đi ấy là một lối rẽ có thật, cụ thể, đầy mê hoặc, một con đường mà người yêu chưa có dịp đi đủ xa. Có thể vì thời gian quá ngắn, có thể vì hoàn cảnh quá phức tạp và tốn kém. Thông thường, con đường ấy không phải bị từ bỏ vì người trong cuộc muốn dừng lại, mà bởi nó quá dốc, quá nhiều khúc ngoặt, quá khó để tiếp tục bước đi. Và nếu quyết định dừng lại nằm trong tay chính người đó, thì nỗi đau khi nghĩ về nó lại càng da diết hơn.

Tại đây, sự khác biệt giữa cường độ và chiều sâu trong tình yêu trở nên rõ rệt. Cường độ tình cảm là khoảnh khắc bùng nổ của cảm xúc ở một thời điểm cụ thể, là đỉnh cao chớp nhoáng của khát khao, đam mê, thường gắn với dục vọng. Còn chiều sâu tình cảm vượt xa những cao trào ấy, bởi nó chứa đựng yếu tố thời gian. Sự thay đổi, điều mới lạ, đóng vai trò lớn trong việc tạo nên cường độ tình cảm; nhưng với chiều sâu tình cảm, chính sự quen thuộc, sự ổn định mới là điều nuôi dưỡng mối quan hệ. Sự mới mẻ giúp ta tránh nhàm chán, còn sự thân quen lại giúp tình yêu nảy nở và lớn lên. Vì con đường ít người đi thường chỉ hiện hữu trong thời gian ngắn, nên rất có thể nó không đủ điều kiện để đạt tới chiều sâu, mà một trong những điều kiện không thể thiếu chính là thời gian (Ben-Ze’ev, 2017; Ben-Ze’ev & Krebs, 2017).

Bước vào con đường ít người đi không đảm bảo hạnh phúc lớn nhất. Niềm hứng khởi ban đầu khi rẽ vào lối lạ có thể bắt nguồn từ chính sự ngắn ngủi của nó. Và khi hành trình kéo dài hơn, con đường ấy có thể dần mất đi sự quyến rũ ban đầu. Như Oscar Wilde từng nói, những bi kịch đau lòng nhất của cuộc đời không phải là không đạt được điều mình muốn, mà là đạt được rồi, và thấy thất vọng.

Nên chọn con đường nào?

“Nhưng sau cùng, tôi nghĩ rằng chúng ta chỉ có một đời để sống,
và những con đường không đi bao giờ cũng nhiều hơn, rực rỡ hơn
những con đường ta vô tình bước vào mỗi ngày, không toan tính.”
—Davy Rothbart

“Tôi rất muốn quay lại và bước trên con đường mình chưa từng đi,
nếu tôi biết rằng cuối con đường ấy, vẫn là lũ cháu nội cháu ngoại đáng yêu này.”
—Robert Breault

Nỗi khát khao về những điều có thể xảy ra là cảm xúc đặc trưng cho mọi trường hợp mà một con đường tình yêu hấp dẫn đã bị bỏ lỡ. Vì thế, nhận định của David Orr (2015) rằng bài thơ “Con đường không chọn” thường bị nhầm với “Con đường ít người đi” có phần chưa hoàn toàn chính xác. Hai con đường ấy thực sự khác nhau, nhưng “con đường ít người đi” chính là một dạng của “con đường không chọn”, và đó cũng là con đường khiến con tim ta rung lên những xáo trộn mãnh liệt nhất. Nó có thể là cảm giác tiếc nuối vì đã không kịp đi hết con đường ấy, hoặc vỡ lẽ rằng cuối cùng thì nó cũng chẳng khác mấy so với những con đường tình yêu phổ biến khác (thực ra, chính Frost cũng thú nhận rằng hai con đường ấy “thật ra cũng giống nhau đến lạ”).

Tuy vậy, “con đường ít người đi” cũng có thể mang lại hạnh phúc, nếu sự hứng khởi ban đầu dần chuyển hóa thành sự mãn nguyện sâu sắc khi ta kiên trì bước tiếp trên hành trình ấy. Tính hai mặt này được thể hiện rõ trong những dòng kết của bài thơ:

“Tôi đã chọn con đường ít người đi,
Và điều đó đã tạo nên mọi khác biệt.”

Nhưng Frost không nói rõ “sự khác biệt” ấy là gì, nó tốt hơn hay tệ hơn, chẳng ai hay.

Sự phân vân của Frost khi đứng giữa ngã ba đường phản ánh rất đúng thực tại tình yêu thời nay: Chúng ta chẳng thể biết nên chọn con đường tình yêu nào, bởi có quá nhiều lối rẽ mê hoặc. Dù trong tình yêu đa ái, ta có thể bước đi cùng lúc trên hai con đường, nhưng rồi vẫn chẳng thể đi song hành trên quá nhiều lối mộng mơ cùng lúc.

Con đường ít người đi thường là con đường hấp dẫn hơn. Nhưng liệu đó có phải cũng là con đường mang lại chiều sâu, mang đến tình yêu đích thực và sự an yên nội tâm? Điều ấy, không ai có thể đoán trước. Điều chắc chắn là: nếu ta mong muốn một tình yêu sâu sắc, ta cần dành thật nhiều thời gian để gắn bó với một con đường, chỉ khi ấy, những người yêu nhau mới thực sự hiểu rõ nhau, cùng nâng đỡ, soi chiếu và đánh thức những điều tốt đẹp nhất trong nhau.

Và rồi, khi thời gian trôi qua, “con đường ít người đi” ấy có thể dần mang trong mình chiều sâu tình cảm. Nhưng đến lúc đó, nó sẽ chẳng còn là con đường ít người đi nữa, mà là một con đường thân thuộc, nơi người ta đã đặt dấu chân qua bao năm tháng.

Tài liệu tham khảo

Ben-Ze’ev, A. (2017). Does loving longer mean loving more? On the nature of enduring affective attitudes. Philosophia, 45.

Ben-Ze’ev, A. & Krebs, A. (2017). Love and time: Is love best when it is fresh? In C. Grau & A. Smuts (eds.), Oxford handbook of philosophy of love. Oxford University Press.

Orr, D. (2015). The Road Not Taken: Finding America in the Poem Everyone Loves and Almost Everyone Gets Wrong. Penguin.

Nguồn: Yearning for the Romantic Road Not Taken | Psychology Today