Cảm Xúc Cùn Mòn (Emotional Blunting) Là Gì?

Dù là nốt thăng hay trầm thì trải nghiệm các cảm xúc trong cuộc là điều tất yếu. Mỗi người đều có một trải nghiệm khác nhau về cảm xúc, trong khi một số cảm thấy mạnh mẽ hơn những người khác, thì một số người có thể gặp khó khăn trong việc cảm nhận đầy đủ các cung bậc cảm xúc.

Khó khăn đó đôi khi được gọi là sự cùn mòn cảm xúc (emotional blunting). Tùy thuộc vào nguyên nhân, cảm xúc cùn mòn có thể kéo dài từ vài phút, cho đến vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

Có nhiều lý do khiến một người có thể trải qua cảm xúc cùn mòn và nguyên nhân gây ra nó sẽ quyết định cách điều trị.

Sự Cùn Mòn Cảm Xúc Là Gì?

Sự cùn mòn cảm xúc là một thuật ngữ đôi khi được sử dụng để mô tả sự hạn chế trong khả năng phản ứng cảm xúc của một người. Họ thậm chí có thể không trải qua bất kỳ cảm xúc nào để cảm nhận, và những người bị cùn mòn cảm xúc có thể cho biết họ cảm thấy tê liệt về mặt cảm xúc thay vì thể hiện cảm xúc ra ngoài. 

Có nhiều lý do khiến một người có thể trải qua cảm xúc cùn mòn, bao gồm các đơn thuốc tâm thần, sử dụng chất kích thích và mắc một số rối loạn sức khỏe tâm thần.

Triệu Chứng

Triệu chứng xác định của sự cùn mòn cảm xúc là những trải nghiệm cảm xúc trở nên tê liệt, gồm cả cách một người cảm thấy bên trong. Nó cũng có thể được xác định bởi việc không có khả năng thể hiện cảm xúc trên khuôn mặt, hành vi và các hình thức giao tiếp khác.

Cảm xúc cùn mòn đặc biệt phổ biến ở những người bị trầm cảm từ trung bình đến nặng. Nó cũng có thể xuất hiện cùng với tâm thần phân liệt hoặc rối loạn căng thẳng hậu chấn thương (PTSD).

Khi mà những cảm xúc bị hạn chế thể hiện so với thông thường, các chuyên gia đôi khi gọi đây là “cảm xúc phẳng lặng (flat affect)”.

Sự cùn mòn cảm xúc có thể liên quan đến các triệu chứng sau:

• không có khả năng cảm nhận hạnh phúc và nỗi buồn
• bồn chồn
• mất ham muốn tình dục
• cảm thấy bị ngắt kết nối với tâm trí và / hoặc cơ thể
• khó nói
• thiếu động lực
• khó giao tiếp, duy trì và hình thành các mối quan hệ
• sự mệt mỏi
• khó cảm nhận tình yêu hoặc tình cảm đối với bản thân hoặc người khác
• thờ ơ, ngay cả với các hoạt động hoặc nguyên nhân một người từng được coi là quan trọng
• khó tập trung
• hay quên
• sự ép buộc hoặc tham gia tích cực vào hành vi liều lĩnh hoặc tự làm hại bản thân (để cảm nhận điều gì đó)

Chẩn Đoán

Sự cùn mòn cảm xúc không được coi là một tình trạng sức khỏe tâm thần. Thay vào đó, nó được coi là một triệu chứng về thể chất hoặc tinh thần.

Nếu bạn đang trải qua cảm xúc cùn mòn, bạn nên sắp xếp một cuộc hẹn với chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần. Họ sẽ sàng lọc các triệu chứng của bạn và xem xét lịch sử sức khỏe tâm thần để hiểu rõ hơn về hoàn cảnh đặc biệt của bạn.

Nguyên Nhân

Như đã đề cập ở trên, cảm xúc cùn mòn là một triệu chứng. Có nhiều nguyên nhân có thể xảy ra. Bao gồm các:

Thuốc Điều Trị Trầm Cảm

Nghiên cứu cho thấy rằng một số người dùng thuốc điều trị trầm cảm như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) bị giảm khả năng trải nghiệm cảm xúc.

Chứng Mất Trí Nhớ

Một chứng rối loạn sức khỏe tâm thần ít được biết đến, chứng mất khả năng diễn đạt cảm xúc được đánh dấu bằng việc khó nhận biết cảm xúc.

Tâm Thần Phân Liệt

Những người bị tâm thần phân liệt thường trải qua các triệu chứng “tiêu cực” khiến họ giảm hoặc mất khả năng hoạt động bình thường, bao gồm cả việc trải nghiệm cảm xúc.

Rối Loạn Trầm Cảm Chính (MDD)

Trầm cảm (và các loại thuốc dùng để điều trị) có thể gây ra cảm giác trống rỗng và khiến bạn khó cảm nhận được cảm xúc tích cực hay tiêu cực.

Rối Loạn Sử Dụng Rượu

Rượu là chất ức chế hệ thần kinh trung ương có thể ảnh hưởng mạnh đến tâm trạng của một người. Đối với một số người mắc chứng rối loạn sử dụng rượu, rượu có thể tạo ra cảm giác tê liệt.

Sử Dụng Chất Gây Nghiện

Đối với một số người mắc chứng rối loạn sử dụng chất gây nghiện, các chất gây nghiện có thể gây ra tình trạng chai lì về cảm xúc do các chất này có thể làm suy yếu hệ thống thần kinh trung ương.

Rối Loạn Nhân Cách Ranh Giới (BPD)

Rối loạn nhân cách ranh giới là một rối loạn nhân cách được chẩn đoán bằng những thay đổi mạnh mẽ trong tâm trạng. Tuy nhiên, trong những thời điểm căng thẳng nghiêm trọng, những người mắc chứng rối loạn này đôi khi cảm thấy bị phân ly, cảm xúc tê liệt hoặc tách rời khỏi tâm trí và cơ thể của họ.

PTSD

Những người bị Rối loạn căng thẳng hậu sang chấn - PTSD hoặc PTSD dạng phức tạp (CPTSD) cũng có thể bị phân ly khi hồi tưởng về chấn thương hoặc đối mặt với các tình huống kích hoạt.

Điều Trị

Sự Trợ Giúp Của Chuyên Gia Tâm Lý

Sự cùn mòn cảm xúc được điều trị tốt nhất bằng cách giải quyết nguyên nhân gây ra nó. Đó là lý do tại sao bạn nên gặp chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần nếu bạn đang trải qua cảm xúc cùn mòn.

Một số lựa chọn điều trị mà chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần có thể đề xuất bao gồm:

• Tâm lý trị liệu (Liệu pháp trò chuyện): Điều này có thể giải quyết các tình trạng sức khỏe tâm thần có thể gây ra cảm xúc cùn mòn, chẳng hạn như BPD, PTSD hoặc trầm cảm.
• Điều chỉnh liều lượng hoặc thuốc: Phương án này dùng cho những người được chẩn đoán là có sự cùn mòn về cảm xúc do thuốc gây ra.

Tự Ứng Phó

Khi bạn cảm thấy tê liệt hoặc trống rỗng, hãy kích thích một hoặc nhiều giác quan của bạn một cách an toàn. Điều này có thể bao gồm ôm ấp thú nhồi bông, tắm nước ấm, nắm chặt một viên đá hoặc ăn thức ăn cay hoặc có hương vị mạnh.

Hãy thử quay trở lại các hoạt động mà bạn từng yêu thích. Ngay cả khi bạn không cảm thấy hạnh phúc như những gì mà hoạt động này từng mang lại, thì chúng vẫn có thể giúp cải thiện tâm trạng và mở rộng phạm vi cảm xúc của bạn. Ngoài ra, hãy tham gia một nhóm hỗ trợ hoặc chương trình cộng đồng, bạn sẽ cảm thấy tốt hơn. 

Kết Lại

Cảm xúc cùn mòn là một triệu chứng của các rối loạn sức khỏe tâm thần khác nhau. Nó cũng có thể được gây ra bởi một số loại thuốc, cũng như rối loạn sử dụng chất kích thích. 

Với cách điều trị phù hợp, bạn có thể giữ cho cảm xúc không bị chai lì. Điều này có thể giúp bạn quay trở lại trải nghiệm cuộc sống với nhiều cung bậc cảm xúc hơn.

Nguồn: Healthline - Recognizing Emotional Blunting and Finding Help

Dịch bởi Tâm lý Việt Pháp