Cắn móng tay – Hơn cả một thói quen đơn thuần

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Cắn móng tay là một hành vi lặp lại (BFRB) phổ biến, gây tổn hại thật sự nhưng thường bị coi là vô hại.
• Onychophagia (chứng cắn móng tay mãn tính) có nguồn gốc phức tạp: không chỉ do căng thẳng hay buồn chán, mà còn mang tính cảm xúc, thần kinh và hành vi.
• Những phương pháp điều trị dựa trên bằng chứng có thể giúp giảm hành vi cắn móng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
• Cắn móng tay xứng đáng nhận được sự quan tâm và thấu cảm giống như các rối loạn lặp lại khác liên quan đến cơ thể.

Hiểu về chứng cắn móng tay

Khi nhắc đến các hành vi lặp lại liên quan đến cơ thể (BFRBs), người ta thường nghĩ đến chứng giật tóc (trichotillomania) hay cào xước da (excoriation disorder). Nhưng thật ra, một trong những hành vi phổ biến nhất – và cũng bị xem nhẹ nhất – chính là onychophagia, hay còn gọi là chứng cắn móng tay mãn tính.

Mặc dù thường bị xem là một thói quen nhỏ nhặt, cắn móng tay có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

Nhiều người từng cắn móng tay đôi khi, nhất là khi căng thẳng hay buồn chán. Nhưng với một số người, hành vi này trở nên mãn tính, lặp đi lặp lại không kiểm soát được, gây phiền toái và tổn thương thật sự. Lâu dài, cắn móng tay có thể dẫn đến tổn hại rõ rệt về thể chất – như nhiễm trùng, vấn đề răng miệng, biến dạng móng – và gây khó chịu về mặt tâm lý, dẫn đến xấu hổ, lo âu, né tránh xã hội.

Dù phổ biến, chứng cắn móng tay thường bị đánh giá thấp hoặc cho rằng đó chỉ là một thói quen lo lắng vặt vãnh. Nhưng thực tế, khi hành vi này gây ảnh hưởng nghiêm trọng, nó được xếp vào nhóm các rối loạn BFRB, ngang hàng với chứng giật tóc và cào da. Giống như những rối loạn kia, cắn móng tay bắt nguồn từ nhiều yếu tố tâm lý và thần kinh phức tạp. Đây là một rối loạn tâm thần thực thụ, cần được nhìn nhận nghiêm túc, thấu hiểu và điều trị đúng cách.

Điều gì thúc đẩy hành vi cắn móng tay?

Cũng như nhiều hành vi BFRB khác, cắn móng tay rất đa dạng và có thể xuất phát từ sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, thần kinh, cảm xúc và môi trường. Một số yếu tố thường gặp gồm:

• Điều hòa cảm xúc: Cắn móng tay có thể là cách để giải tỏa lo âu, căng thẳng, hoặc kích thích bản thân khi buồn chán.
• Chủ nghĩa cầu toàn và hành vi chăm sóc cơ thể quá mức: Có người cảm thấy khó chịu với những “khuyết điểm” nhỏ như móng lệch, móng xước và cố gắng chỉnh sửa, dẫn đến chuỗi hành vi lặp đi lặp lại.
• Yếu tố cảm giác và vận động: Cảm giác khi cắn móng có thể mang lại sự dịu êm hoặc hài lòng. Lâu ngày, hành vi này hình thành một vòng lặp khó dứt.
• Liên hệ thần kinh và di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy BFRB có liên hệ về gen và cấu trúc não với các rối loạn như OCD (rối loạn ám ảnh cưỡng chế), ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý) và hội chứng Tourette.

Hệ lụy của việc cắn móng tay mãn tính

Dù cắn móng tay thường được xã hội chấp nhận như một thói quen vô hại, hậu quả về lâu dài có thể rất đáng lo:

• Vấn đề răng miệng: Móng tay có thể gây lệch hàm, mòn men răng hoặc gãy răng.
• Nhiễm trùng: Vùng da quanh móng bị tổn thương liên tục là “cửa ngõ” cho vi khuẩn xâm nhập, dễ gây viêm đau, sưng tấy.
• Nguy cơ về tiêu hóa: Đưa vi khuẩn từ móng tay vào miệng làm tăng khả năng mắc các bệnh đường ruột.
• Tác động tâm lý - xã hội: Nhiều người cảm thấy xấu hổ vì bàn tay của mình, dẫn đến né tránh giao tiếp, mất tự tin trong công việc hay các mối quan hệ.

Những hành vi BFRB ít được biết đến khác

Ngoài cắn móng tay, giật tóc và cào da, còn nhiều hành vi tự chăm sóc gây tổn thương khác, cũng thuộc nhóm BFRB:

• Onychotillomania (bới móng, chăm sóc móng quá mức): Liên tục bới móng hoặc chỉnh sửa đến mức gây đau, chảy máu.
• Cắn môi: Liên tục cắn khiến môi bị loét, để lại sẹo hoặc gây khó chịu.
• Cắn má: Thói quen cắn trong má gây sưng tấy, đau rát.
• Nhai lưỡi: Lặp lại hành vi nhai lưỡi có thể dẫn đến chảy máu, tổn thương niêm mạc.

Chiến lược điều trị và quản lý

Việc từ bỏ hành vi cắn móng tay đòi hỏi nhiều hơn ý chí. Có nhiều phương pháp hiệu quả như:

• Huấn luyện đảo ngược thói quen: Nhận diện các tác nhân, thay đổi môi trường và thay thế bằng hành vi lành mạnh hơn.
• Sử dụng rào chắn vật lý: Dùng sơn móng vị đắng, giữ móng gọn gàng, hoặc mang găng tay để ngăn hành vi lặp lại.
• Thay thế cảm giác và thực hành chánh niệm: Thực hiện các hoạt động cảm giác khác (dùng đồ vật có bề mặt đặc biệt, nhai kẹo cao su, thiền chánh niệm) để thay thế hành vi cũ.
• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): Giải quyết gốc rễ cảm xúc, suy nghĩ và hành vi liên quan. Kết hợp các kỹ năng từ CBT truyền thống, ACT (liệu pháp chấp nhận và cam kết), và DBT (liệu pháp biện chứng hành vi) để xây dựng cuộc sống ý nghĩa hơn.
• Điều trị các rối loạn đi kèm: Nếu cắn móng tay có liên quan đến lo âu, ADHD hay OCD, việc điều trị những tình trạng này có thể làm giảm hành vi cắn móng.

Bạn không đơn độc

Nếu bạn hoặc người thân đang vật lộn với chứng cắn móng tay, hãy nhớ rằng có những phương pháp hỗ trợ hiệu quả đang chờ bạn tìm đến. Dù sự thay đổi không thể đến trong một sớm một chiều, nhưng với sự kiên nhẫn, công cụ phù hợp và người đồng hành đúng lúc, bạn hoàn toàn có thể tiến gần hơn tới một cuộc sống lành mạnh và trọn vẹn hơn.

Cắn móng tay – cũng như mọi hành vi BFRB khác – là một tình trạng có thật, cần được thấu hiểu và nâng đỡ bằng cả tri thức chuyên môn lẫn lòng từ bi. Khi nhận thức đúng và có sự chăm sóc đúng cách, quá trình hồi phục không chỉ có thể đạt được, mà còn giúp bạn xây dựng lòng tự trọng và sức mạnh nội tâm vững vàng hơn bao giờ hết.

Nguồn: Nail Biting Is More Than Just a Habit | Psychology Today