.png){kind=logo}
Làm thế nào để tập luyện từng cm bộ não và rèn giũa trí nhớ của bạn
Theo một chuyên gia về sức khỏe não bộ thì đây là cách để thực hiện “những bài tập luyện kết hợp toàn bộ-não”.
Cách đây một thập kỷ, bố chồng của tôi bị tai biến mạch máu não. Xưa kia từng là một người chồng, người cha dịu dàng thì giờ đây ông đã thay đổi. Mặc dù ông đã qua được—chẳng khác gì một phép màu—song vùng não bộ chịu trách nhiệm cho sự thấu cảm đã bị tổn thương vĩnh viễn.
Tính dịu dàng của ông đã biến mất.
Khi tôi gặp chồng tôi thì cha anh ấy đã thay đổi. Với tôi thì ông ấy có vẻ là người bình thường, dù hơi cau có. Nhưng chồng tôi thì quả quyết rằng: Cha anh—người cha từng nuôi dạy anh—đã mất rồi.
Bây giờ mỗi khi tôi gặp bố chồng, tôi đang đối mặt với một lời nhắc nhở mạnh mẽ: Chúng ta cần có bộ não khỏe mạnh. Những người thân yêu của ta và danh tính (identity) của chúng ta đều phụ thuộc vào nó.
Nhưng nếu tôi nói với bạn rằng người ta có thể làm nhiều hơn thế để duy trì một bộ não khỏe mạnh thì sao? Nếu bạn có thể cải thiện nó thì sao?
Theo Marian Diamond, một trong những nhà sáng lập ra ngành khoa học thần kinh hiện đại, “với kích thích phù hợp và một môi trường phong phú thì bộ não con người có thể tiếp tục phát triển ở mọi lứa tuổi.”
Điều này được gọi là Khả biến thần kinh (Neuroplasticity). Nói một cách dễ hiểu thì đó là khả năng của não bộ để tiếp tục phát triển và thích nghi, bất chấp tuổi tác. Ngay cả khi trưởng thành, não bộ của chúng ta vẫn tiếp tục tạo ra các nơ-ron—mà nếu được kích thích phù hợp—thì có thể tăng cường các năng lực trí tuệ và mài giũa trí nhớ của ta.
Hồi trước, tôi cho rằng bạn có thể đạt được điều này bằng cách chơi sudokus và trò chơi ô chữ. Nhưng việc đó cũng giống như tin rằng bạn đang tập một bài tập luyện toàn thân trong khi bạn mới chỉ tập mỗi cơ bụng. Nó vẫn chưa đầy đủ.
Trong cuốn sách Memory Rescue: Supercharge Your Brain, Reverse Memory Loss, and Remember What Matters Most, tác giả của cuốn sách bán chạy theo tờ New York Times, tiến sĩ Daniel Amen đã đề cập đến vấn đề này. Ông cho chúng ta một hướng dẫn trọn bộ để thực hiện một “bài tập kết hợp toàn bộ-não.”
Để gặt hái đầy đủ những lợi ích của Khả biến thần kinh thì tiến sĩ Amen khuyên chúng ta đào luyện ở năm vùng não bộ khác nhau: Vỏ não trước trán (PFC); thùy thái dương, thùy đỉnh và thùy chẩm; và tiểu não. Đây là cách thực hiện:
Vỏ não trước trán: CEO của bộ não
Bộ não có bốn vùng hoặc thùy chính: thùy trán, thùy thái dương, thùy đỉnh và thùy chẩm. Hai thùy cuối nhận thức về môi trường xung quanh chúng ta, còn hai thùy đầu tiên—vị trí của vỏ não trước trán—tích hợp và phân tích thông tin cảm giác trước khi đưa ra quyết định.
Theo tiến sĩ Amen, vỏ não trước trán là CEO của não bộ vì nó “cho phép chúng ta học hỏi từ những sai lầm của mình và lên kế hoạch.” Khi nó khỏe mạnh thì chúng ta sẽ là người sống có tổ chức, hướng đến mục tiêu, chu đáo, biết cảm thông và có trí thông minh cảm xúc. Chúng ta tránh nói hoặc làm những điều ngu ngốc.
Khi nó bị sa sút thì tính bốc đồng, vô tổ chức, quản lý thời gian kém, thiếu khả năng thấu cảm, cùng những vấn đề ngoài ý muốn khác sẽ nảy sinh.
Làm sao để luyện tập nó:
- Những trò chơi ngôn ngữ như Scrabble và Boggle.
- Trò giải ô chữ.
- Nói chuyện và tranh luận tại lớp học hoặc bất kỳ hoạt động nói chuyện trước công chúng nào khác.
- Những trò chơi chiến lược như Risk, cờ vua, và Catan.
- Cầu nguyện và Thiền định. “Nó có thể là chất tăng cường vỏ não trước trán mạnh mẽ nhất trong tất cả. Nó cải thiện sự tập trung, chức năng điều hành, đánh giá và kiểm soát cơn bốc đồng.”
- Tập tạ kết hợp với hoạt động aerobic (đi bộ nhanh).
Thùy thái dương: Trung tâm ghi nhớ của não bộ
Các thùy thái dương đóng một vai trò quan trọng khi nói đến ký ức. Chúng chứa hippocampi (hồi hải mã), hai cấu trúc hình con cá ngựa chứa các tế bào gốc, chịu trách nhiệm sản xuất các nơ-ron mới.
Theo nghiên cứu được trích dẫn trong cuốn sách của tiến sĩ Amen, hồi hải mã có thể sản xuất tới 700 tế bào mới mỗi ngày nếu chúng ta tập thể dục, bao gồm axit béo omega-3 trong chế độ ăn uống của ta, làm những bài tập rèn luyện trí tuệ, và có cuộc sống xã hội năng động. Hãy tưởng tượng về tiềm năng của bạn!
Tuy nhiên, nếu không có một môi trường mang tính nuôi dưỡng thì rắc rối có thể ập xuống thùy thái dương. Tổn thương ở khu vực này có thể dẫn đến các vấn đề về trí nhớ ngắn hạn và dài hạn, khó đọc, không tìm ra từ phù hợp trong lúc trò chuyện, gặp khó khăn trong việc đọc được các tín hiệu xã hội, và tâm trạng bất ổn.
Làm sao để luyện tập nó:
- Những video game 3D như Super Mario 3D.
- Học cấp tốc (một văn bằng hay một khóa học chuyên môn).
- Học thuộc lòng thơ và văn xuôi.
- Học chơi một loại nhạc cụ mới, cũng kích thích vỏ não trước trán, thùy đỉnh, và tiểu não.
- Tập thể dục.
Thùy đỉnh: Hệ thống định vị của não bộ
Phần trên cùng, phía sau của não bộ chứa các thùy đỉnh, chịu trách nhiệm cho cảm nhận về phương hướng của chúng ta và khả năng phân biệt bên trái, bên phải. Nói cách khác, đó là GPS (hệ thống định vị) của chúng ta.
Những người gặp rắc rối ở khu vực này thường hay đi lạc đường và thấy khó theo dõi các đối tượng bằng mắt.
Tệ nhất là, những người bị tổn thương ở thùy đỉnh thường phủ nhận vấn đề của họ. Những người bị tổn thương không nhận ra mối nguy hiểm mà họ đang gặp phải. Và làm thế nào bạn có thể giải quyết một vấn đề mà không thừa nhận nó trước?
Làm sao để luyện tập nó:
- Trò chơi toán học như sudoku.
- Tung hứng.
- Chơi gôn. “40 giờ luyện tập giúp tăng chất xám ở thùy đỉnh và thùy chẩm.”
- Nhảy múa.
- Đọc bản đồ mà không cần thiết bị GPS.
Thùy chẩm: Con mắt của não bộ
Nếu bạn có thể đọc được điều này, thì thùy chẩm của bạn vẫn ổn. Nằm ở phía sau của não bộ, chúng xử lý thông tin thị giác. Ánh sáng, bóng râm, màu sắc và hình dạng cơ bản sau đó được sắp xếp, phân biệt.
Nếu có trục trặc ở vùng này thì bạn sẽ thấy khó khăn để phân biệt màu sắc, khuôn mặt hay bất cứ thứ gì khác trong lĩnh vực thị giác.
Làm sao để luyện tập nó:
- Chơi gôn.
- Những bài tập ảo ảnh quang học.
- Phim 3D.
- Trải nghiệm VR (Thực tế ảo).
Tiểu não: Điều phối viên của não bộ
Mặc dù tiểu não “chỉ chiếm 10% thể tích của não, nhưng nó chứa 50% tế bào thần kinh của não bộ”. Không chỉ vậy, nó còn liên quan đến tư duy cấp cao hơn như học tập, ngôn ngữ, khả năng phán đoán và phối hợp suy nghĩ.
Nếu bị tổn thương thì người đó có thể suy nghĩ chậm, nói năng và di chuyển chậm chạp hơn, tựa như đang chơi một video game với kết nối internet tệ hại.
Làm sao để luyện tập nó:
- Các trò chơi phối hợp như bóng bàn, khiêu vũ, yoga và thái cực quyền.
- Bóng rổ.
Tạo ra “Những bài luyện tập kết hợp toàn bộ-não”
Thông điệp của tiến sĩ Amen khá đơn giản: Chúng ta phải tập luyện từng cm não bộ của mình.
Để làm điều đó, hãy chọn ra một bài tập ở từng hạng mục. Ví dụ, học một ngôn ngữ mới (vỏ não trước trán), giải một sudoku mỗi ngày (thùy đỉnh), học thuộc một bài thơ (thùy thái dương), xem phim 3D (thùy chẩm), và chơi bóng bàn (tiểu não).
Hoặc—nếu bạn muốn hiệu quả—hãy chọn ít hoạt động hơn nhưng lại có nhiều vùng não khác nhau tham gia. Ví dụ, học chơi một nhạc cụ mới (vỏ não trước trán, thùy thái dương, tiểu não và thùy đỉnh) và xem phim 3D.
Có một lời cảnh báo là: Bạn càng làm một việc gì đó thì nó càng ít kích thích được não bộ.
Như tiến sĩ Amen đã nói, “những bài tập rèn luyện khả năng trí tuệ tốt nhất thường đòi hỏi thu nạp kiến thức mới và làm những việc mà trước đây bạn chưa từng làm.” Nói cách khác, bất kể bạn làm gì, hãy tìm kiếm những hoạt động mới và đầy thử thách. Bộ não của bạn sẽ rất biết ơn bạn.
Mặc dù bố chồng của tôi sẽ không thể như xưa được nữa, nhưng ông ấy đã có tiến bộ, nhờ một thập kỷ tham gia các buổi luyện tập “toàn bộ-não“. Từng là một người đàn ông bất lực do bị tai biến mạch máu não, giờ đây ông ấy đã giành lại được sự độc lập của mình.
Được truyền cảm hứng từ ông ấy mà tôi cũng bắt đầu quan tâm đến bộ não của mình.
Còn bạn thì sao? Sao lại không thử một chương trình rèn luyện trí óc mới? Với tốc độ sản sinh 700 tế bào thần kinh mới mỗi ngày thì ai mà biết được bạn có thể đi xa tới đâu
Dịch bởi Chó béo cute
Nguồn
